Η εορτή της Υπαπαντής συνιστά την τελευταία μεγάλη εορτή πριν την έναρξη της λειτουργικής περιόδου του Τριωδίου, ενώ σε ορισμένες περιπτώσεις, λόγω του ημερολογιακά κινητού χαρακτήρα της εορτής του Πάσχα, μπορεί να εμπεριέχεται στην ανωτέρω εκκλησιαστική περίοδο. Ο εορτασμός της Υπαπαντής μπορεί να χαρακτηρισθεί ως δυναμικός, δεδομένου ότι ο καθορισμός του τη 2α Φεβρουαρίου ανάγεται στον 6ο αι. και τον αυτοκράτορα Ιουστινιανό. Πρώτη αναφορά σχετικά με τον εορτασμό της Υπαπαντής απαντάται στο Οδοιπορικό της Αιθερίας, χωρίς να αναφέρεται στην ονομασία της. Αρχικά εορταζόταν σαράντα μέρες μετά την εορτή των Επιφανείων, δηλαδή τον από κοινού εορτασμό των σχετιζόμενων με τη φανέρωση του Χριστού στη γη περιστατικών (Γέννηση, Βάπτιση κ.λπ.) στις 6 Ιανουαρίου. Ο εορτασμός, επομένως, της Υπαπαντής γινόταν στις 14 Φεβρουαρίου. Ο διαχωρισμός όμως της εορτής των Χριστουγέννων από εκείνη των Θεοφανίων και η καθιέρωση του εορτασμού των πρώτων στις 25 Δεκεμβρίου μετέφεραν σταδιακά την εορτή της Υπαπαντής για τις 2 Φεβρουαρίου.

Ο τελικός ορισμός του χρόνου εορτασμού της Υπαπαντής διαμόρφωσε, όπως σε όλες τις δεσποτικές και θεομητορικές εορτές, προεόρτιο και μεθέορτο κύκλο. Τα προεόρτια της Υπαπαντής ξεκινούν ουσιαστικά στις 15 Ιανουαρίου, δηλαδή την επομένη από την απόδοση της εορτής των Θεοφανίων, αφού από τότε αρχίζουν να ψάλλονται οι καταβασίες της εορτής και το κοντάκιό της. Η παραμονή της εορτής είναι η τυπικά προεόρτια ημέρα, αφού μαζί με την ακολουθία του Αγίου Τρύφωνος ψάλλονται και ποεόρτια της Υπαπαντής τροπάρια. Από την 3η Φεβρουαρίου ακολουθούν τα μεθέορτα, με χαρακτηριστική την εορτή του δικαίου Συμεών του Θεοδόχου και της προφήτιδος Άννης, ενώ ο εορταστικός κύκλος της Υπαπαντής κατακλείεται στις 9 Φεβρουαρίου, με την απόδοση της εορτής.
Οι καταβασίες της εορτής της Υπαπαντής είναι από τα πρώτα, από άποψη χρονική, στοιχεία, που μας εισάγουν στην εορτή, αφού ψάλλονται ήδη πρώτα από όλα τα σχετιζόμενα με αυτή τροπάρια από τις 15 Ιανουαρίου. Συνιστούν τους ειρμούς των ωδών του κανόνα του όρθρου της κυριώνυμης ημέρας της εορτής, ο οποίος έχει συντεθεί από τον Κοσμά τον Μελωδό και μελωδηθεί σε ήχο γ’, με ειρμό της α’ ωδής «Χέρσον ἀβυσσοτόκον». Ως εκ τούτου, ψάλλονται καθόλες τις ημέρες του λειτουργικού πλαισίου της εορτής, όπως αυτό αναλύθηκε προηγουμένως.
Η εορτή της Υπαπαντής μπορεί πολλές φορές να συμπέσει εντός των πρώτων ημερών ή και εβδομάδων του Τριωδίου. Πιο συγκεκριμένα, σύμφωνα με το νέο ημερολόγιο από την Κυριακή του Τελώνου και του Φαρισαίου έως και την Τρίτη της εβδομάδας των Απόκρεω, ενώ κατά το παλαιό ημερολόγιο ομοίως από την Κυριακή του Τελώνου και Φαρισαίου αλλά έως και τη Δευτέρα της Α’ εβδομάδας των Νηστειών. Ο επιμελητής της εκδόσεως του Τυπικού του Αγίου Σάββα αρχιμ. Δοσίθεος, ηγούμενος της μονής Τατάρνης, σημειώνει ότι η εορτή φθάνει έως και την Τρίτη της Α’ εβδομάδας των Νηστειών. Η συγκυρία αυτή, που εξαρτάται απόλυτα από την ημερομηνία του εορτασμού του Πάσχα, οδηγεί στη διαμόρφωση σχετικών υποπεριπτώσεων της τυπικής διάταξης, σύμφωνα με την οποία θα εκφραστεί το λειτουργικό κομμάτι του ο εορτασμός της Υπαπαντής.
Η τυπική διάταξη ορίζει πληθώρα περιπτώσεων, ανάλογα με τη σύμπτωση των ημερών της εορτής με τις ακολουθίες και ημέρες του Τριωδίου. Όσον αφορά τις καταβασίες της Υπαπαντής, οι τυπικές διατάξεις δεν αμφιβάλλουν ότι πάντα προκρίνονται αυτές, σε σχέση με τις καταβασίες των Κυριακών του Τριωδίου. Κατά τις ημέρες αυτές, όταν δεν συμπίπτουν με τον εορταστικό κύκλο της Υπαπαντής, ορίζεται να ψαλλούν συγκεκριμένες καταβασίες στην ακολουθία του όρθρου. Ειδικότερα, ως καταβασίες ψάλλονται οι ειρμοί των κανόνων του Τριωδίου κάθε ημέρας, δηλαδή την Κυριακή του Τελώνου και του Φαρισαίου «Ὡς ἐν ἠπείρῳ πεζεύσας ὁ Ἰσραήλ», του Ασώτου «Τὴν Μωσέως ᾠδήν», των Απόκρεω «Βοηθὸς καὶ σκεπαστής» και της Τυρινής «Ὡς ἐν ἠπείρῳ πεζεύσας ὁ Ἰσραήλ».
Η πρόκριση των καταβασιών της Υπαπαντής φαίνεται δεδομένη σε όλες τις ισχύουσες τυπικές διατάξεις και εκδόσεις, ανεξάρτητα από το εάν ο λειτουργικός κύκλος εορτασμού της ταυτίζεται πιθανόν με κάποια ημέρα εντός του Τριωδίου. Αναφέρουμε το ισχύον και για την Εκκλησία της Ελλάδος Τυπικό του Γ. Βιολάκη, το Τυπικό του Γ. Ρήγα, το Σύστημα Τυπικού του Κ. Παπαγιάννη και το Τυπικό της Μονής του Αγίου Σάββα. Το τελευταίο δεν έχει ιδιαίτερες αναφορές.
Η κοινή γραμμή των τυπικών διατάξεων δεν αφήνει περιθώριο για αμφισβήτηση, εάν και παλαιότερα υπήρχε η αίσθηση ότι οι καταβασίες των Κυριακών του Τριωδίου προτάσσονται εκείνων της Υπαπαντής, σε σημείο που να περιληφθεί στην τυπική διάταξη των ιερών ακολουθιών, που περιλαμβάνεται στα κατ’ έτος εκδιδόμενα Δίπτυχα της Εκκλησίας της Ελλάδος. Η παρανόηση αυτή έχει πλέον εκλείψει, τουλάχιστον επίσημα και τηρείται η κοινή, ορθή γραμμή, όπως αναφέρθηκε ανωτέρω.
Ο Κ. Παπαγιάννης στο Σύστημα Τυπικού, που επιμελήθηκε, σημειώνει ότι το Σάββατο της εβδομάδας της Τυρινής, εάν και εφόσον συμπέσει με τα μεθέορτα της Υπαπαντής, ψάλλονται στην ακολουθία του όρθρου ως καταβασίες εκείνες του Τριωδίου, δηλαδή εκείνες με ειρμό α΄ ωδής «Ἆσμα ἀναπέμψωμεν λαοί». Στην περίπτωση αυτή δεν προκρίνονται οι καταβασίες της Υπαπαντής, σύμφωνα με τον Κ. Παπαγιάννη, αφού εκείνες της ημέρας, από το Τριώδιο, περιλαμβάνουν και τον ειρμό της β’ ωδής, σε αντίθεση με τις άλλες. Για την ενίσχυση αυτής της τοποθέτησης μνημονεύει τη σχετική διάταξη του Τυπικού του Γ. Ρήγα, ο οποίος απλά ορίζει ως καταβασίες εκείνες του Τριωδίου, χωρίς όμως να τεκμηριώνει τον λόγο.
Οι καταβασίες της εορτής της Υπαπαντής, συμπερασματικά, συνοδεύουν την εκκλησιαστική λατρεία από την επομένη της απόδοσης της εορτής των Θεοφανίων έως και την απόδοση της ίδιας της εορτής στις 9 Φεβρουαρίου, υπερυσχίοντας κάθε άλλης τυπικής διάταξης, όπως η σύμπτωση με τις τέσσερις πρώτες Κυριακές του Τριωδίου. Να σημειωθεί ότι η απόδοση της Υπαπαντής σύμφωνα με το παλαιό ημερολόγιο τελείται νωρίτερα, όταν η εορτή τύχει από το Σάββατο του Ασώτου και μετά. Ο μεθέορτος κύκλος της εορτής τότε περιορίζεται, ιδίως εάν η Υπαπαντή τύχει τη Δευτέρα της Α’ εβδομάδας των Νηστειών, οπότε η εορτή αποδίδεται την ίδια ημέρα, με τη τέλεση της Θείας Λειτουργίας του ι. Χρυσοστόμου, μαζί με τον εσπερινό της Δευτέρας εκείνης, με τον οποίο αποδίδεται αυθημερόν η εορτή. Με τον τρόπο αυτό δεν τηρείται ο οκταήμερος μεθέορτος κύκλος και κατά περίπτωση περιορίζεται ή καταλυμπάνεται πλήρως και μαζί με αυτόν, συνεκδοχικά, οι καταβασίες της εορτής.
 
Ενδεικτική Βιβλιογραφία:
Αλεξόπουλου Στεφ., «Οι Εορτές της Περιτομής και της Υπαπαντής του Κυρίου», Πρακτικά Η’ Πανελλήνιου Λειτουργικού Συμποσίου Στελεχών Ιερών Μητροπόλεων: Το Χριστιανικόν Εορτολόγιον, εκδ. Κλάδος Εκδόσεων της Επικοινωνιακής και Μορφωτικής Υπηρεσίας της Εκκλησίας της Ελλάδος, Αθήναι 2007, σ. 499-532.
Βιολάκη Γ., Τυπικόν της του Χριστού Μεγάλης Εκκλησίας, Σειρά: Εκκλησιαστική Βιβλιοθήκη, εκδ. Βασ. Δ. Σαλίβερου, Αθήναι χ.χ.
Δοσιθέου Αρχιμανδρίτου (επιμ.), Τυπικόν του Οσίου και Θεοφόρου Πατρός ημών Σάββα του Ηγιασμένου, εκδ. Ιερά Σταυροπηγιακή Μονή Παναγίας Τατάρνης, Αθήνα 2010.
Κωνσταντίνου Πρωτοψάλτου, Τυπικόν εκκλησιαστικόν κατά το ύφος της του Χριστού Μεγάλης Εκκλησίας, Εν Κωνσταντινουπόλει 1838.
Παπαγιάννη Κων., Σύστημα Τυπικού των ιερών ακολουθιών του όλου ενιαυτού, εκδ. Αποστολικής Διακονίας, Αθήνα 2006.
Ρήγα Γ., Τυπικόν, Σειρά: Λειτουργικά Βλατάδων, αρ. 1, εκδ. Πατριαρχικού Ιδρύματος Πατερικών Μελετών, Θεσσαλονίκη 1994.
Χαμαλάκη Φωτ. Γ., Η εορτή της Υπαπαντής. Ιστορία–Γραμματεία-Θεολογία, Διπλωματική Εργασία, Ηράκλειο-Θεσσαλονίκη 2010.