ΙΕΡΟΣ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΙΚΟΣ ΝΑΟΣ ΤΡΙΩΝ ΙΕΡΑΡΧΩΝ ΣΚΙΑΘΟΥ
Ο οικοδομηθείς το 1846 περικαλλής και ιστορικός Μητροπολιτικός Ναός στο μαγευτικό νησί του Παπαδιαμάντη και του Μωραϊτίδη
Στο κέντρο της πρωτεύουσας της μαγευτικής και πλούσιας σε βλάστηση νήσου της Σκιάθου με τη μακρόχρονη κολλυβαδική παράδοση δεσπόζει ο περικαλλής και ιστορικός Ιερός Μητροπολιτικός Ναός των Τριών Ιεραρχών, στον οποίο φυλάσσεται ως πολύτιμος πνευματικός θησαυρός η σεπτή και θαυματουργή εικόνα της Παναγίας Εικονιστρίας (ή Κουνίστρας όπως είναι ευρυτέρα γνωστή), που είναι η πολιούχος και έφορος της Σκιάθου και το ιερό σέμνωμα των απανταχού της Γης Σκιαθιτών.
Εξωτερική άποψη του ιστορικού Ιερού Μητροπολιτικού Ναού των Τριών Ιεραρχών Σκιάθου
Στη θέση του σημερινού Ιερού Μητροπολιτικού Ναού της Σκιάθου υπήρχε παλαιός ναός επ’ ονόματι των Τριών Ιεραρχών, ο οποίος χωρούσε γύρω στα εκατόν πενήντα άτομα. Ο ναός αυτός καταστράφηκε από τους Τούρκους τον Οκτώβριο του 1823 κατά τη διάρκεια της απόβασης στη Σκιάθο του Τούρκου ναυάρχου Τοπάλ Πασά, αλλά στη συνέχεια ο καταστρεμμένος ναός επισκευάσθηκε και χρησιμοποιήθηκε για τις λατρευτικές ανάγκες της ενορίας. Το 1845 ο ναός κατεδαφίσθηκε, αφού η χωρητικότητά του δεν επαρκούσε πλέον για τις αυξανόμενες ανάγκες της ενορίας. Στη θέση του ανεγέρθηκε το 1846 νέος περικαλλής ναός με δαπάνη του Δήμου Σκιάθου, όπως μαρτυρούν οι δύο σωζόμενες εντοιχισμένες επιγραφές. Ο επ’ ονόματι των Τριών Ιεραρχών νέος περικαλλής ναός εγκαινιάσθηκε με την πρέπουσα εκκλησιαστική λαμπρότητα την Κυριακή 24 Νοεμβρίου 1846 από τον Επίσκοπο Νύσσης Ιωσήφ και έκτοτε αποτελεί τον Μητροπολιτικό Ναό της Σκιάθου. Στο σημείο αυτό αξίζει να αναφερθεί ότι ο επ’ ονόματι των Τριών Ιεραρχών Ιερός Μητροπολιτικός Ναός της Σκιάθου είναι ένας από τους 15 ενοριακούς ναούς στην Ελλάδα που είναι αφιερωμένοι στους Τρεις Ιεράρχες και ο μοναδικός Μητροπολιτικός Ναός της πατρίδος μας που τιμάται στο όνομα των τριών αυτών μεγάλων και φωτεινών Πατέρων της Εκκλησίας μας, των και προστατών της Παιδείας και των Ελληνικών Γραμμάτων.
Άποψη από το εσωτερικό του Ιερού Μητροπολιτικού Ναού των Τριών Ιεραρχών Σκιάθου
Ο περικαλλής ναός των Τριών Ιεραρχών δεσπόζει στο κέντρο της πόλεως Σκιάθου πλησίον της παραλίας και είναι ρυθμού τρίκλιτης βασιλικής. Στη νότια είσοδο του ναού υψώνεται το επιβλητικό μαρμάρινο κωδωνοστάσιο, το οποίο οικοδομήθηκε από Τήνιους τεχνίτες. Ο ναός κοσμείται με αξιοπρόσεκτο μαρμάρινο τέμπλο, το οποίο φιλοτεχνήθηκε το 1883 από τον Τήνιο μαρμαρογλύπτη Γεώργιο Καπαριά και φέρει γοτθικά στοιχεία, αφού το αρχικό του σχέδιο προοριζόταν για καθολικό ναό στη Λυών της Γαλλίας. Οι έξι φορητές εικόνες του μαρμάρινου τέμπλου φιλοτεχνήθηκαν το 1890 στο Άγιο Όρος, ενώ εντυπωσιακά είναι και τα ξυλόγλυπτα βημόθυρα που φιλοτεχνήθηκαν το 1906 από τον Σκιαθίτη ξυλογλύπτη Ευστάθιο Κατσίκα.
Στο αριστερό κλίτος του ναού εξέχουσα θέση κατέχει ο ξυλόγλυπτος θρόνος της Παναγίας Εικονιστρίας, στον οποίο βρίσκεται τεθησαυρισμένη η θαυματουργή εικόνα της πολιούχου και προστάτιδος του νησιού Υπεραγίας Θεοτόκου, της επονομαζομένης Εικονιστρίας ή Κουνίστρας. Σύμφωνα με την τοπική παράδοση η ιερά αυτή εικόνα ευρέθη περί το 1650 κρεμασμένη πάνω σ’ ένα πεύκο και μάλιστα κουνιόταν. Αυτός είναι και ο λόγος που έλαβε την προσωνυμία «Κουνίστρα», ενώ στον χώρο της ευρέσεως ανεγέρθηκε τον 17ο αιώνα ομώνυμη ιερά μονή, πανηγυρίζουσα κατ’ έτος στις 21 Νοεμβρίου επί τη εορτή των Εισοδίων της Υπεραγίας Θεοτόκου. Ο ξυλόγλυπτος θρόνος με την τεθησαυρισμένη ιερά και θαυματουργή εικόνα της Παναγίας Εικονιστρίας αποτελεί το σημείο ευλαβικής αναφοράς και προσκύνησης όλων των κατοίκων του νησιού, αλλά και των απανταχού της Γης ευρισκομένων Σκιαθιτών, όπως και όλων των φιλόθεων και φιλάγιων επισκεπτών της κοσμοπολίτικης πλέον Σκιάθου κατά τους καλοκαιρινούς μήνες.
Τοιχογραφία των Τριών Ιεραρχών στο υπέρθυρο της εισόδου του ομωνύμου Ιερού Μητροπολιτικού Ναού Σκιάθου
Εντός του ναού υπάρχουν και δύο παρεκκλήσια, τα οποία τιμούνται επ’ ονόματι του οσίου Διονυσίου του εν Ολύμπω και του αγίου αποστόλου Θωμά, ενώ εντός του Αγίου Βήματος φυλάσσονται μέσα σε ασημένιες λειψανοθήκες ιερά λείψανα των αγίων Μοδέστου, Ευσταθίου, Πολυκάρπου, Χαραλάμπους, Γεωργίου, Δημητρίου, Παντελεήμονος, Παρασκευής, Μάμαντος, Νικολάου του εν Βουνένοις, Ιωάννου του Χρυσοστόμου, Γρηγορίου του Θεολόγου, αλλά και των αγίων Φλώρου και Λαύρου, επ’ ονόματι των οποίων τιμάται το υπαγόμενο στην ενορία των Τριών Ιεραρχών ομώνυμο εξωκκλήσιο στο πλησίον της Σκιάθου νησάκι Τσουγκριά, όπου τελείται πανήγυρη κατ’ έτος στις 18 Αυγούστου επί τη μνήμη των αγίων.
Ασημένια φορητή εικόνα των Τριών Ιεραρχών στον ομώνυμο Ιερό Μητροπολιτικό Ναό της Σκιάθου
Στον Ιερό Μητροπολιτικό Ναό των Τριών Ιεραρχών Σκιάθου φυλάσσονται πολλά και αξιόλογα εκκλησιαστικά κειμήλια και ιερά σκεύη, όπως ιερά αντιμήνσια, επιτάφιοι, δισκοπότηρα, ευαγγέλια, σταυροί αγιασμού, καθώς και περισσότερες από εκατό φορητές εικόνες, που χρονολογούνται από τον 17ο μέχρι και τον 20ο αιώνα. Τα περισσότερα από τα πολύτιμα αυτά εκκλησιαστικά κειμήλια προέρχονται από τις εκκλησίες του Κάστρου της Σκιάθου και αποτελούν βαρυσήμαντη πολιτιστική κληρονομιά για το νησί. Πολυάριθμα είναι και τα εξωκκλήσια που υπάγονται στην ενορία των Τριών Ιεραρχών Σκιάθου, μεταξύ δε αυτών αξιομνημόνευτο αναφορικά με τον άγιο στον οποίο τιμάται, είναι το εκκλησάκι της Αγίας Καλής που χρονολογείται από τον 18ο αιώνα και βρίσκεται στον ομώνυμο λοφίσκο βορείως της πόλεως.
Νυχτερινή άποψη του Ιερού Μητροπολιτικού Ναού Τριών Ιεραρχών Σκιάθου με το φωταγωγημένο επιβλητικό κωδωνοστάσιο
Ο ναός των Τριών Ιεραρχών της Σκιάθου, που είναι και η μητρόπολη του νησιού από το 1846, αποτέλεσε τον πνευματικό χώρο, μέσα στον οποίο ανδρώθηκαν και γαλουχήθηκαν οι δύο κορυφαίοι Σκιαθίτες διηγηματογράφοι, ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης (1851-1911) και ο Αλέξανδρος Μωραϊτίδης (1850-1929). Στον ιστορικό αυτό ναό διηκόνησαν ευλαβείς και σεβάσμιοι ιερείς, όπως ο π. Γεώργιος Νικολαΐδης -Παπαγεωργίου, ο π. Αδαμάντιος Εμμανουήλ – Μοσχοβάκης που ήταν ο πατέρας του Αλεξάνδρου Παπαδιαμάντη, ο π. Ανδρέας Μπούρας που ήταν υιός του πλοιάρχου και αγωνιστού του 1821 Γεωργίου Μπούρα, του και διατελέσαντος δημάρχου Σκιάθου, και ο π. Γεώργιος Ρήγας (1884-1960), ο περίφημος αυτός φιλόλογος, ο οποίος υπηρέτησε 40 χρόνια ως δημοδιδάσκαλος και έμεινε γνωστός πανελλαδικά για το πολύτιμο συγγραφικό και υμνογραφικό του έργο. Ο αείμνηστος π. Γεώργιος Ρήγας καλλιέργησε και διαφύλαξε στη λατρευτική ζωή του ναού και την αγιορείτικη κολλυβαδική παράδοση, η οποία είχε αναπτυχθεί στην περιώνυμη Ιερά Μονή του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου Σκιάθου, την ιδρυθείσα το 1794 από τον όσιο Νήφωνα τον Χίο (1736-1809). Στο σημείο αυτό αξίζει να γίνει αναφορά στις ιδιαίτερα κατανυκτικές ακολουθίες που τελούνται στον ναό κατά τη διάρκεια της Μεγάλης Εβδομάδος. Σύμφωνα μάλιστα με παλαιό τοπικό έθιμο η Ακολουθία και η περιφορά του Επιταφίου δεν τελείται το βράδυ της Μεγάλης Παρασκευής, όπως έχει καθιερωθεί στην υπόλοιπη Ελλάδα, αλλά τις πρώτες πρωινές ώρες του Μεγάλου Σαββάτου.
Ο Ιερός Μητροπολιτικός Ναός των Τριών Ιεραρχών Σκιάθου πανηγυρίζει με την πρέπουσα εκκλησιαστική λαμπρότητα στις 30 Ιανουαρίου τους τρεις μεγίστους φωστήρες της Τρισηλίου Θεότητος. Η πανήγυρη ξεκινά στις 29 Ιανουαρίου, παραμονή της εορτής, όπου στις 5 το απόγευμα ψάλλεται Μικρός Εσπερινός, ενώ αργότερα αρχίζει η Αγρυπνία, η οποία περιλαμβάνει Μικρό Απόδειπνο, Μεγάλο Εσπερινό με Λιτή και Αρτοκλασία και μέρος του Όρθρου μέχρι το Εωθινό Ευαγγέλιο. Την κυριώνυμο ημέρα της εορτής των Τριών Ιεραρχών ψάλλεται το πρωί το υπόλοιπο του Όρθρου και στη συνέχεια τελείται η Πανηγυρική Θεία Λειτουργία. Νωρίς το απόγευμα της 30ης Ιανουαρίου τελείται Εσπερινός με Παννυχίδα, ο οποίος είναι γνωστός ως το Μνημόσυνο των Κτιτόρων, όπου μνημονεύονται όσοι κληρικοί και λαϊκοί διηκόνησαν και υπηρέτησαν στον ιστορικό Ιερό Μητροπολιτικό Ναό της Σκιάθου.
Η τεθησαυρισμένη στον Ιερό Μητροπολιτικό Ναό Τριών Ιεραρχών Σκιάθου ιερά εικών της πολιούχου και εφόρου της νήσου Παναγίας Εικονιστρίας
Από το έτος 1846 ο επ’ ονόματι των Τριών Ιεραρχών τρίκλιτος Μητροπολιτικός Ναός της Σκιάθου αποτελεί έναν φωτεινό πνευματικό φάρο,στον οποίο ανατράφηκαν πνευματικά εν Χριστῴ και υπό την καθοδήγηση ευλαβών, σεβασμίων και φιλακολούθων ιερέων εκατοντάδες κάτοικοι του νησιού. Η ευχή όλων μας είναι να συνεχίσει αντάξια με τη μακρόχρονη ιστορία και τη βαρυσήμαντη προσφορά του,επικαλούμενοι τις πρεσβείες των τριών μεγίστων φωστήρων της Τρισηλίου Θεότητος και της πολιούχου Παναγίας Εικονιστρίας, την πνευματική του πορεία προς δόξα Θεού και προς πνευματική ωφέλεια των ευσεβών κατοίκων και των πολυάριθμων επισκεπτών της μαγευτικής Σκιάθου, της γενέτειρας νήσου του Παπαδιαμάντη και του Μωραϊτίδη.
 
Βιβλιογραφία
Σταματά Γεωργίου Αθ., Πρωτοπρεσβυτέρου, Ο Ιερός Μητροπολιτικός Ναός Τριών Ιεραρχών Σκιάθου, Σκιάθος 1998.
Το υπαγόμενο στην ενορία των Τριών Ιεραρχών Σκιάθου και χρονολογούμενο από τον 18ο αιώνα εκκλησάκι της Αγίας Καλής