Τοῦ Λάμπρου Κ. Σκόντζου
Θεολόγου – Καθηγητοῦ
Πολλοὶ ἀπὸ τοὺς ἁγίους μᾶς ἔχουν τὴ φήμη τῶν θαυματουργῶν, διότι ἀξιώθηκαν νὰ προικιστοῦν ἀπὸ τὸ Θεὸ νὰ κάνουν θαύματα στὸ ὄνομά Του. Μέσα στὴ χορεία τῶν θαυματουργῶν ἁγίων τῆς Ἐκκλησίας μας, ξεχωριστὴ θέση κατέχει ἡ ἁγία Εἰρήνη, ἡ ἀποκαλουμένη Χρυσοβαλάντου.
Γεννήθηκε στὴν Καππαδοκία στὰ 828 καὶ ἐκεῖ ἔζησε τὰ παιδικὰ καὶ ἐφηβικά της χρόνια. Στὰ χρόνια ἐκεῖνα βασίλευε ὁ αὐτοκράτορας Θεόφιλος (829-843), ὁ ὁποῖος, ὅπως εἶναι γνωστό, ἦταν φανατικὸς εἰκονομάχος καὶ διώκτης τῶν Ὀρθοδόξων. Ὁ πατέρας τῆς Εἰρήνης ὀνομαζόταν Φιλάρετος, ἦταν εὐγενοῦς καταγωγῆς, πατρίκιος καὶ κατεῖχε τὸ ἀξίωμα τοῦ στρατιωτικοῦ διοικητῆ τοῦ Θέματος τῆς Καππαδοκίας, ὡς εὐνοούμενος καὶ ἔμπιστος τῆς εὐσεβοῦς αὐτοκράτειρας Θεοδώρας. Ἡ μητέρα της ὀνομαζόταν Ζωή, ἦταν πατρικία καὶ πολὺ ὄμορφη, ἐνάρετη καὶ πιστὴ γυναῖκα, τὴν ὁποία ὑπολήπτονταν ὅλη ἡ Καππαδοκία. Ἀπέκτησαν ἐκτὸς ἀπὸ τὴν Εἰρήνη καὶ ἕνα ἄλλο κορίτσι την Καλλινίκη. Μετὰ τὴ γέννηση τῆς Εἰρήνης πέθανε ξαφνικὰ ἡ μητέρα τους Ζωὴ καὶ τὴν ἀνατροφὴ τῶν παιδιῶν ἀνάθεσε ὁ Φιλάρετος στὴν πατρικία Σοφία, τὴ μεγαλύτερη ἀδελφή του.
Τὸ 839 εἶχε φτάσει στὴν Καισάρεια, γιὰ κρατικὲς ὑποθέσεις ὁ νεαρὸς ἀδελφὸς τῆς αὐτοκράτειρας Θεοδώρας, ὁ καίσαρας Βάρδας. Ἐκεῖ γνώρισε τὴν δεκατετράχρονη Καλλινίκη, τὴν ὁποία ζήτησε σὲ γάμο. Ὁ Φιλάρετος συγκατατέθηκε καὶ αὐτὸς πραγματοποιήθηκε μὲ μεγαλοπρέπεια, μὲ τὴ συμμετοχὴ τοῦ αὐτοκράτορα Θεόφιλου.
Τὸ 842, μετὰ τὸ θάνατο τοῦ Θεοφίλου, ἡ εὐσεβὴς Θεοδώρα, ὡς ἐπίτροπος τοῦ ἀνηλίκου γιοῦ τῆς Μιχαὴλ Γ’ (842-867), ἀνακάλεσε τὰ διατάγματα τῶν εἰκονομάχων αὐτοκρατόρων, θέτοντας τέρμα στὴν ἑκατονταετῆ εἰκονομαχικὴ ἔριδα. Γιὰ τὸ λόγο αὐτὸ κάλεσε τὸν στρατηγὸ Φιλάρετο στὴ Βασιλεύουσα, ὅπως καὶ ἄλλους ὕπατους ἀξιωματούχους νὰ τὴ βοηθήσουν στὴν ἑδραίωση τῆς Ὀρθοδοξίας. Ὅταν ἔγινε ἡ ὁριστικὴ ἀναστήλωση τῶν Ἱερῶν Εἰκόνων (19 Φεβρουαρίου 843), ζήτησε ἀπὸ τὸν Φιλάρετο νὰ δώσει τὴν δεκαπεντάχρονη ὄμορφη καὶ σεμνὴ Εἰρήνη, ὡς σύζυγο στὸν γιὸ τῆς Μιχαὴλ Γ’. Ἐκεῖνος δέχτηκε καὶ ὁ στρατηγὸς Νικηφόρος, ἀδελφὸς τῆς μητέρας της, ἀνάλαβε νὰ τὴν φέρει στὴν Κωνσταντινούπολη.
Ἡ φήμη, ὅτι ἡ Εἰρήνη θὰ γινόταν αὐτοκράτειρα, διαδόθηκε σὲ ὅλη τὴν Ἀνατολή. Ἐνῷ ὅλοι χαίρονταν, μόνο ἡ Εἰρήνη λυπόνταν, διότι ἤδη εἶχε πάρει τὴν ἀπόφαση νὰ ἀκολουθήσει τὸν μοναχικὸ βίο.
Παρ’ ὅλα αὐτὰ δέχτηκε νὰ ἀκολουθήσει τὸν θεῖο της Νικηφόρο στὴ Βασιλεύουσα, ὄχι γιὰ νὰ παντρευτεῖ τὸν αὐτοκράτορα, ἀλλὰ γιὰ νὰ ἀποχαιρετήσει τὴν ἀδελφή της Κιλλινίκη. Ὅμως, ἐν τῷ μεταξύ, ὁ Μιχαὴλ διάλεξε ὡς σύζυγό του τὴν Εὐδοκία την Δεκαπολίτισσα. Ἡ Εἰρήνη ἄκουσε τὸ νέο μὲ ἱκανοποίηση, ὄχι ὅμως καὶ οἱ δικοί της ποὺ φιλοδοξοῦσαν νὰ τὴ δοῦν αὐτοκράτειρα.
Ὁ πατέρας τῆς σὲ μιὰ ἀποστολή του στὴν Ἀδριανούπολη γνώρισε ἕναν εὐγενῆ νέο τὸν Φωτεινό, γιὸ τοῦ ἐπάρχου Νικήτα, μὲ τὸν ὁποῖο ἀποφάσισε νὰ παντρέψει τὴν Εἰρήνη. Ἀλλὰ ἐκείνη ἀπέρριψε αὐτὸν τὸν γάμο καὶ γνωστοποίησε στοὺς γονεῖς της ὅτι ἦταν ἀποφασισμένη νὰ μονάσει. Ὕστερα ἀπὸ μιὰ ξαφνικὴ ἀσθένειά της καὶ τὴν θαυματουργική της ἴαση, οἱ γονεῖς της δέχτηκαν τὴν ἀπόφασή της. Ὁ ἴδιος ὁ πατέρας της τὴν ὁδήγησε στὴν Ἱερὰ Κοινοβιακὴ Μονὴ τῶν Παμμεγίστων Ταξιαρχῶν Μιχαὴλ καὶ Γαβριὴλ Χρυσοβαλάντου, κοντὰ στὴν Κωνσταντινούπολη, ὅπου καὶ ἔλαβε τὸ μοναχικὸ σχῆμα.
Ἡ πνευματική της πρόοδος ἦταν ἐμφανὴς σὲ ὅλη τὴν ἀδελφότητα. Ἔτσι ὕστερα ἀπὸ ἕξι χρόνια ἔγινε ἡγουμένη τῆς Μονῆς. Ἀπὸ τὴ θέση της αὐτὴ ἐνέτεινε τὸν πνευματικό της ἀγῶνα, ὥστε γρήγορα φάνηκαν τὰ σημάδια τῆς ἁγιότητάς της. Ἀπέκτησε τὸ χάρισμα τῆς θαυματουργίας. Πλῆθος ἀσθενῶν συνέρρεαν στὴ Μονὴ γιὰ νὰ λάβουν τὴν ἴαση ἀπὸ τὶς εὐχὲς τῆς ἁγίας ἡγουμένης. Ἀξιώθηκε ἐπίσης καὶ μὲ τὸ σπάνιο χάρισμα τῆς διορατικότητας. Μποροῦσε νὰ διαβάσει τα κατάβαθα τῶν καρδιῶν τῶν ὑποτακτικῶν μοναχῶν της καὶ ὅσων ἐρχόταν γιὰ πνευματικὴ βοήθεια στὴ Μονή.
Συνήθιζε κάθε πρωὶ νὰ συγκεντρώνει τὶς μοναχὲς στὸ Καθολικὸ τῆς Μονῆς καὶ νὰ προσπαθεῖ νὰ βγάλει ἀπὸ μέσα τους τὰ πάθη καὶ τὶς κακίες τους. Τὸ ἴδιο ἔκανε καὶ μὲ τοὺς προσκυνητές.
Ἡ ἁγία καθόταν γονατιστὴ τὶς νύχτες ἔξω ἀπὸ τὸ κελί της καὶ προσευχόταν. Κάποιο βράδυ μιὰ μοναχὴ εἶδε τὰ δύο κυπαρίσσια τῆς αὐλῆς νὰ χαμηλώνουν καὶ νὰ τὴν προσκυνοῦν, ἐνῷ ἐκείνη αἰωροῦνταν στὸν ἀέρα! Τὸ θαῦμα διηγήθηκε ἡ μοναχὴ σὲ ὅλη τὴν ἀδελφότητα. Ἡ μοναχὴ παραφύλαξε τὸ ἄλλο βράδυ καὶ ἔδεσε μαντίλια στὶς κορυφὲς τῶν πανύψηλων δένδρων, τὴ στιγμὴ ποὺ ἦταν λυγισμένα, γιὰ νὰ βεβαιώσει τὸ θαυμαστὸ γεγονὸς σὲ ὅσες ἀδελφὲς ἀμφισβήτησαν τὴ διήγησή της.
Ἀπασχολοῦσε τὴν ἁγία πρωτίστως τὸ φοβερὸ γεγονὸς τοῦ θανάτου, διότι ἡ στιγμὴ ἐκείνη παγιώνει τὴν κατάσταση τοῦ ἀνθρώπου στὴν αἰωνιότητα. Γι’ αὐτὸ δίδασκε συνεχῶς σὲ ὅλους τὴν ἀέναη προετοιμασία τους, ὥστε νὰ τοὺς βρεῖ ὁ θάνατος προετοιμασμένους. Ἡ ἴδια βίωνε μὲ τὸν πλέον ἔντονο τρόπο αὐτὴ τὴν ἀγωνία καὶ γι’ αὐτὸ βρισκόταν σὲ μιὰ συνεχῆ προετοιμασία, σὰν νὰ ἦταν ἡ ἑπόμενη στιγμή της ἡ τελευταία!
Ὅταν κατάλαβε τὸ ὁσιακὸ τέλος της, τακτοποίησε ὅλες τὶς ἐκκρεμεῖς ὑποθέσεις τῆς Μονῆς, ὅρισε νέα ἡγουμένη καὶ κοινώνησε τῶν Ἀχράντων Μυστηρίων, ὡς τὸ ὕψιστο ἐφόδιο γιὰ τὴν αἰώνια ζωή. Ἀπάγγειλε τὸ Σύμβολο τῆς Πίστεως, ὡς δεῖγμα τῆς ὀρθῆς της πίστης. Σύναξε τὶς ἀδελφές, ζήτησε συγνώμη καὶ ἔκαμε τὸ σημεῖο τοῦ Σταυροῦ, ἀπεύθυνε θερμὴ προσευχὴ στὸ Χριστὸ καὶ παρέδωσε ἤρεμα τὴν ἁγία της ψυχὴ σὲ Αὐτόν. Ἦταν 104 χρονῶν! Ἡ εἴδηση διαδόθηκε παντοῦ. Πλῆθος κόσμου ἀπὸ τὴ Βασιλεύουσα, μὲ ἐπί κεφαλῆς τὸν Πατριάρχη πῆγαν νὰ προσκυνήσουν τὸ τίμιο καὶ ἁγιασμένο λείψανό της καὶ νὰ τὴ συνοδεύσουν στὴν τελευταία κατοικία της.
Ἡ θέση της στὶς καρδιὲς τῶν πιστῶν εἶναι σημαντικὴ καὶ θεωρεῖται μιὰ ἀπὸ τὶς πλέον θαυματουργὲς ἀγίες. Ἰδιαιτέρως βοηθᾶ τὶς ἄτεκνες γυναῖκες νὰ ἀποκτήσουν παιδιά. Ἡ μνήμη της τιμᾶται στὶς 28 Ἰουλίου.
Αὐτὴ ἦταν ἡ εὐγενὴς βυζαντινὴ ἀρχοντοπούλα, ἡ ὁποία ἀντάλλαξε τὴν ἐγκόσμια καὶ φθαρτὴ δόξα μὲ τὴν ἄφθαρτη αἰώνια ἐν Χριστῷ ζωῇ!
Ἀπολυτίκιον
Ἦχος πλ. α’. Τὸν συνάναρχον Λόγον.
Βασιλείας γήινους πάλαι οὐκ ἔτυχες, ἀλλ’ ἄφθάρτων στεφάνων νῦν σὲ ἠξίωσεν, ὁ Νυμφίος σου Χριστὸς ὁ ὡραιότατος, ᾧ καθιέρωσας σαυτήν, ὅλῃ καρδίᾳ καὶ ψυχῇ, Εἰρήνη Ὁσία Μῆτερ, Χρυσοβαλάντου ἡ δόξα, ἡμῶν δὲ προσφυγὴ καὶ βοήθεια.
ΤΟ ΣΥΝΑΞΑΡΙ ΤΗΣ ΗΜΕΡΑΣ
28 Ἰουλίου 2025 ἑορτάζουν:
Ἅγιοι Πρόχορος, Νικάνωρ, Τίμων καὶ Παρμένας οἱ Ἀπόστολοι καὶ Διάκονοι
Ὁσία Εἰρήνη ἡ Χρυσοβαλάντου
Ἅγιος Εὐστάθιος ποὺ μαρτύρησε στὴν Ἄγκυρα
Ἅγιος Ἀκάκιος
Ἁγία Δροσίς
Ἀνάμνηση τῶν ἐγκαινίων τοῦ Ναοῦ τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου ἐν τοῖς Διακονίσσης
Ὅσιος Παῦλος ὁ Ξηροποταμινός
Ἅγιος Αὐξέντιος ὁ ἐν Λαοδικείᾳ Φρυγίας μάρτυρας
Ὅσιος Δανιὴλ ὁ θαυματουργός
Ὅσιος Μωησὴς ὁ θαυματουργός
Συντάκτης
