Τοῦ Λάμπρου Κ. Σκόντζου
Θεολόγου – Καθηγητοῦ
Ἕνα ἀπὸ τὰ πλέον ἀξιοσέβαστα ἅγια ζευγάρια τῆς Καινῆς Διαθήκης εἶναι καὶ αὐτὸ τοῦ Ζαχαρία καὶ τῆς Ἐλισάβετ, τῶν γονέων τοῦ Τιμίου Προδρόμου. Σημαντικὲς πληροφορίες γιὰ τὴν ζωή τους καὶ τὴ δράση τους παίρνουμε ἀπὸ τὸ ἱερὸ Εὐαγγέλιο τοῦ Λουκᾶ, ὁ ὁποῖος περιγράφει λεπτομερῶς τὴν γέννηση Ἰωάννου τοῦ Προδρόμου.
Ἦταν ἰουδαϊκῆς καταγωγῆς καὶ ἔζησαν στὰ χρόνια τοῦ Ἡρώδη τοῦ Μεγάλου (37 π. Χ. – 4 π. Χ.). Ὁ Ζαχαρίας καταγόταν ἀπὸ τὸν οἶκο Ἀβιά, ὁ ὄγδοος ἐκ τῶν εἴκοσι τεσσάρων οἴκων ποὺ ἦταν διηρημένοι οἱ ἀπόγονοι τοῦ Ἐλεάζαρ καὶ τοῦ Ἰθάμαρ (Α’ Παραλ.24,10). Ἡ δὲ σύζυγός του Ἐλισάβετ καταγόταν ἀπὸ τὴν ἱερατικὴ φυλή του Ἀαρῶν (Λούκ.1,5) καὶ ἦταν συγγενής, πιθανὸν ἐξαδέλφη, τῆς Θεοτόκου (Λούκ.1,36). Ὁ εὐαγγελιστὴς Λουκᾶς ἀναφέρει πὼς «ἦσαν δὲ δίκαιοι ἀμφότεροι ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ, πορευόμενοι ἐν πάσαις ταῖς ἐντολαῖς καὶ δικαιώμασι τοῦ Κυρίου ἄμεμπτοι» (Λούκ.1,6). Ἀνῆκαν στὴν μὶκρὴ καὶ ἐκλεκτὴ ἐκείνη μερίδα τῶν εὐσεβῶν καὶ δικαίων Ἰοὐδαίων, οἱ ὁποῖοι περίμεναν μὲ ἀδημονία τὴν ἔλευση τοῦ Μεσσία. Διήνυσαν τὴ ζωή τους μὲ βαθειὰ πίστη στὸ Θεό, εὐσέβεια, προσευχή, δικαιοσύνη καὶ φιλανθρωπία. Ἔφτασαν δὲ σὲ προχωρημένη ἡλικία χωρὶς νὰ ἀξιωθοῦν νὰ τεκνοποιήσουν, «οὐκ ἦν αὐτοῖς τέκνον, καθότι ἡ Ἔλισάβετ ἦν στεῖρα, καὶ ἀμφότεροι προβεβηκότες ἐν ταῖς ἡμέραις αὐτῶν ἦσαν» (Λούκ.1,7). Ὅπως εἶναι γνωστό, ἡ ἀτεκνία ἦταν μεγάλο ὄνειδος γιὰ τοὺς Ἰοὐδαίους καὶ οἱ ἄτεκνοι ἦταν στιγματισμένοι ἀπὸ τὴν ἰουδαϊκὴ κοινωνία, θεωρούμενοι περίπου ὡς καταραμένοι, ἀφοῦ δὲν εἶχαν τὴν ἐλπίδα ὅτι ἀπὸ τοὺς ἀπογόνους τους θὰ γεννιόταν ὁ ἀναμενόμενος Μεσσίας.
Ὅμως ποτὲ δὲν γόγγυσαν κατὰ τοῦ Θεοῦ καὶ δὲν ἀπογοητεύτηκαν, προσευχόμενοι νὰ τοὺς χαρίσει τέκνο.
Ὁ Ζαχαρίας εἶχε τὸ ἀξίωμα τοῦ ἱερέα τὸν Ναὸ τῶν Ἱεροσολύμων, ἀνῆκε στὸ πολυπληθὲς ἱερατεῖο, τὸ ὁποῖο ἰεράτευε μὲ τὴ σειρά του. Κάποτε εἶχε ἔρθει καὶ ἡ δική του σειρὰ νὰ ἀσκήσει τὸ λειτουργικὸ καθῆκον, νὰ προσφέρει τὴ θυσία τοῦ θυμιάματος μέσα στὸ Ναό. Νὰ σημειωθεῖ πὼς λὸγῳ τῆς ὕπαρξης πληθώρας ἱερέων, ἦταν πολὺ σπάνιο τὸ προνόμιο τοῦ θυμιάματος, ἴσως, λένε οἱ εἰδικοί, νὰ τὸ ἄκουσε μία φορὰ στὴ ζωή του!
Ὅταν ἦρθε ἡ εὐλογημένη μέρα, νὰ κάψει θυμίαμα στὸ θυσιαστήριο τοῦ Ναοῦ ἔγινε τὸ μεγάλο θαῦμα. Παρουσιάστηκε μπροστά του ἄγγελος Κυρίου καὶ τοῦ εἶπε: «Μὴ φοβᾶσαι, Ζαχαρία. Ἄκουσε ὁ Θεὸς τὴν προσευχή σου. Ἡ γυναῖκα σου, ἡ Ἐλισάβετ, θὰ γεννήσει γιὸ καὶ θὰ τὸν ὀνομάσεις Ἰωάννη. Ἡ γέννησή του θὰ εἶναι χαρὰ γιὰ σένα ἀλλὰ καὶ γιὰ πολλοὺς ἀνθρώπους. Αὐτὸ τὸ παιδὶ θὰ γίνει σπουδαῖος ἄνθρωπος, ἀναγνωρισμένος ἀπὸ τὸν ἴδιο τὸν Κύριο. Θὰ ἔρθει πρὶν ἀπὸ τὸν Μεσσία καὶ θά ‘χει δύναμη προφητική. Θὰ ἑτοιμάσει τὶς καρδιὲς τῶν ἀνθρώπων, γιὰ νὰ δεχθοῦν τὸν Σωτῆρα»! Ὁ σεβάσμιος καὶ γηραιὸς ἱερέας φοβήθηκε καὶ σάστισε ἀπὸ τὸ ὑπερφυσικὸ γεγονὸς καὶ ρώτησε τὸν Ἄγγελο: «Καὶ πῶς θὰ βεβαιωθῶ γι’ αὐτό; Ἐγὼ εἶμαι γέρος κι ἡ γυναῖκα μοῦ σὲ προχωρημένη ἡλικία». Ὁ φόβος τὸν ὁδήγησε σὲ κατάσταση ἀμφιβολίας, γιὰ τὴν δύναμη τοῦ Θεοῦ. Ὁ ἄγγελος τοῦ εἶπε: «Εἶμαι ὁ Γαβριὴλ καὶ μ’ ἔστειλε ὁ Θεὸς νὰ σοῦ ἀποκαλύψω τὸ σχέδιό Του. Ἀφοῦ ὅμως θέλεις σημάδι, σοῦ λέω ὅτι θὰ μείνεις βουβὸς μέχρι τὴν ἡμέρα ποὺ θὰ πραγματοποιηθοῦν ὅσα σοῦ εἶπα. Κι αὐτὸ θὰ εἶναι καὶ ἡ τιμωρία σου, ἐπειδὴ δὲν πίστεψες στὰ λόγια μου». Ὁ Ἀρχάγγελος Γαβριὴλ τοῦ ἀποκάλυψε ὅτι θὰ εἶναι βουβὸς μέχρι νὰ γεννηθεῖ τὸ παιδί.
Ὁ ἱερὸς εὐαγγελιστὴς ἀναφέρει πὼς ὁ Ζαχαρίας σαστισμένος ἀπὸ τὸ συγκλονιστικὸ συμβάν, δὲν ἐξέρχονταν τοῦ Ναοῦ, νὰ εὐλογήσει τὰ πλήθη ποὺ τὸν περίμεναν καὶ ἀποροῦσαν γιὰ τὴν ἀργοπορία του. Ὅταν ἐξῆλθε, κωφάλαλος ὄντας, δὲν μποροῦσε νὰ τοὺς ἐξηγήσει τὸ ὑπερφυσικὸ γεγονός.
Ὅταν τελείωσαν τὰ ἱερατικά του καθήκοντα, γύρισε στὸ σπίτι τους στὴν ὀρεινὴ Ἰοὐδαία (Λούκ.1,39), προσπαθῶντας μὲ νοήματα νὰ ἐξηγήσει στὴν Ἐλισάβετ τὸ θαῦμα. Ὅμως, ὑπακούοντας στὸ θεῖο μήνυμα, ἔσμιξε μαζί της καὶ πράγματι ἐκείνη ἔμεινε ἔγκυος. Γιὰ πέντε μῆνες ἔκρυβε τὴν ἐγκυμοσύνη της καὶ δοξολογῶντας τὸ Θεὸ ἔλεγε: «ὁ Θεὸς εἶδε την στεναχώρια μοῦ Καὶ φρόντισε νὰ μὲ ἀπαλλάξει ἀπὸ τὴν ντροπὴ μπροστὰ στοὺς ἀνθρώπους γιὰ τὴν ἀτεκνία μου» (Λούκ.1,25).
Μετὰ ἀπὸ αὐτὸ καὶ ἐνῷ διάνυε τὸν ἕκτο μῆνα τῆς ἐγκυμοσύνης της, ἡ Ἐλισάβετ δοκίμασε νέα χαρά, μὲ τὴν ὑποδοχὴ τῆς συγγενοῦς τῆς Παρθένου Μαρίας στὸ εὐλογημένο σπιτικό της.
Ὅταν τὴν πλησίασε καὶ τὴν ἀσπάστηκε «ἐσκίρτησε τὸ βρέφος ἐν τῇ κοιλίᾳ αὐτῆς· καὶ ἐπλήσθη Πνεύματος Ἁγίου ἡ Ἔλισάβετ καὶ ἀνεφώνησε φὼνῇ μεγάλῃ καὶ εἶπεν· εὐλογημένη σὺ ἐν γυναιξὶ καὶ εὐλογημένος ὁ καρπὸς τῆς κοιλίας σου. καὶ πόθεν μοὶ τοῦτο ἵνα ἔλθῃ ἡ μήτηρ τοῦ Κυρίου μοῦ πρός με; ἰδοὺ γὰρ ὡς ἐγένετο ἡ φωνὴ τοῦ ἀσπασμοῦ σοῦ εἰς τὰ ὦτά μου, ἐσκίρτησε τὸ βρέφος ἐν ἀγαλλιάσει ἐν τῇ κοιλίᾳ μου. καὶ μακαρία ἡ πιστεύσασα ὅτι ἔσται τελείωσις τοῖς λελαλημένοις αὐτῇ παρὰ Κυρίου» (Λούκ.1,41-45). Τὸ Ἅγιο Πνεῦμα τὴν ἀξίωσε νὰ γίνει προφήτιδα, νὰ διαγνώσει ὅτι ἡ Παρθένος Μαρία κυοφοροῦσε τὸ Θεό! Εἶναι ἡ πρώτη, ἀπὸ ἄνθρωπο, ὁμολογία, γιὰ τὴν θεότητα τοῦ Χριστοῦ!
Μετὰ ἀπὸ ἐννέα μῆνες ἦρθε ἡ εὐλογημένη στιγμὴ νὰ γεννήσει τὸν Τίμιο Πρόδρομο. Σύμφωνα μὲ τὴν ἰουδαϊκὴ συνήθεια, τὴν ὄγδοη ἡμέρα συγκεντρώθηκαν στὴν οἰκία οἱ συγγενεῖς καὶ φίλοι, γιὰ νὰ δώσουν τὸ ὄνομα στὸ παιδί. Ὅλοι ἤθελαν νὰ τὸ ὀνομάσουν Ζαχαρία. Ἡ μητέρα τοῦ παιδιοῦ, φωτισμένη ἀπ’ τὸν Θεό, εἶπε πὼς ἔπρεπε τὸ ὄνομά του νὰ εἶναι Ἰωάννης. Ὅλοὶ ἀπόρησαν, ἐπειδὴ τέτοιο ὄνομα δὲν ὑπῆρχε στὴν οἰκογένεια. Ρώτησαν καὶ τὸν πατέρα τοῦ παιδιοῦ, ποὺ μέχρι ἐκείνη τὴ στιγμὴ ἦταν βουβός. Ἐκεῖνος ζήτησε νὰ τοῦ δώσουν μιὰ πλάκα κι ἔγραψε ἐπάνω: «Ἰωάννης». Ἀμέσως λύθηκε ἡ γλῶσσα τοῦ προφήτη Ζαχαρία κι ἄρχισε πάλι νὰ μιλᾶ καθαρὰ καὶ νὰ ὑμνεῖ καὶ νὰ δοξάζει τὸν Θεό, ποὺ τόσο τὸν εὐεργέτησε. Φωτισμένος μάλιστα ἀπὸ τὸ Ἅγιο Πνεῦμα προφήτευσε ὅτι ὁ Θεὸς θὰ φανεῖ σὰν Φῶς στὶς ψυχὲς τῶν ἀνθρώπων ποὺ βρίσκονται στὴ σκιὰ καὶ τὸ σκοτάδι τῆς ἁμαρτίας. Αὐτὸ τὸ Φῶς θὰ ὁδηγήσει τοὺς πιστοὺς στὸν δρόμο τῆς εἰρήνης. Ἡ φαινομενικὴ τιμωρία, θεράπευσε τὴν ἀπιστία τοῦ Ζαχαρία. Καὶ ὅταν ἀκόμη ὁ Θεὸς ἐπισκέπτεται τοὺς ἀνθρώπους καὶ μὲ δοκιμασίες καὶ θλίψεις, δὲν ἀναιρεῖ τὶς σωτήριες ὑποσχέσεις Τοῦ καὶ δὲν ἀποσύρει τὸ ἔλεός Τοῦ ἀπὸ τὸ πλάσμα Τοῦ (Λούκ.1,79).
Μὲ χαρὰ καὶ ἀπέραντη εὐγνωμοσύνη στὸ Θεὸ ἀνάθρεψαν καὶ μεγάλωσαν τὸν Ἰωάννη, ὁ ὁποῖος «ἠὔξανε καὶ ἐκραταιοῦτο πνεύματι, καὶ ἦν ἐν ταῖς ἐρήμοις ἕως ἡμέρας ἀναδείξεως αὐτοῦ πρὸς τὸν Ἴσραήλ» (Λούκ.1,80). Μεγάλωνε καὶ προετοιμάζονταν ἀπὸ παιδὶ γιὰ τὸ σπουδαῖο ἔργο, ποὺ εἶχε νὰ φέρει εἰς πέρας, νὰ γίνει ὁ πρόδρομος τοῦ Κυρίου!
Ἡ Καῖνὴ Διαθήκη δὲν μᾶς διέσωσε ἄλλα στοιχεῖα γιὰ τὴν ζῶὴ τοῦ ἁγίου ζεύγους. Ἡ παράδοση αναφέρει ὅτι ὁ Ζαχαρίας ἔκρυψε τὸν Ἰωάννη σὲ σπήλαιο, πέρα ἀπὸ τὸν Ἰὀρδάνη ποταμό, νὰ τὸν διασώσει ἀπὸ τὴν σφαγὴ τῶν νηπίων που διέταξε ὁ Ἡρώδης, γεγονός του πληροφορήθηκε ὁ αἱμοσταγὴς τύραννος καὶ γιὰ αὐτὸ τιμώρησε σκληρὰ τὸν Ζαχαρία. Ἐπίσης εἶχε γίνει στόχος καὶ τὸν φανατικῶν Ἰοὐδαίων, διότι ὁμολογοῦσε στὸ Ναὸ καὶ ὁπουδήποτε βρισκόταν, τὴν Παρθένο Μαρία ὡς Θεοτόκο.
Γιὰ αὐτὸ τὸν συνέλαβαν στὸ Ναὸ καὶ τὸν φόνευσαν μεταξὺ τοῦ Ναοῦ καὶ τοῦ θυσιαστηρίου. Τὸ αἷμα τοῦ κύλησε ἕως τὸ ἐσωτερικὸ τοῦ θυσιαστηρίου, μαρτυρῶντας ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ την μιαιφονία τῶν Ἑβραίων. Οἱ ἱερεῖς ἐνταφίασαν τὸ σῶμα του στοὺς τάφους τῶν προγόνων του, στὰ Ἱεροσόλυμα.
Αὐτὴ ἡ φρικτὴ μιαιφονία εἶχε τρομερὲς συνέπειες στὸ ναό, ὅπου ἔλαβαν χώρα σημεῖα καὶ τέρατα, τὰ ὁποῖα προμήνυαν τὴν κατάργηση τῆς λατρείας, τῶν θυσιῶν καὶ αὐτὴ τὴν καταστροφὴ τοῦ Ναοῦ. Οἱ ἱερεῖς ἔπαυσαν πιὰ νὰ ἔχουν ὀπτασίες θεόσταλτων ἀγγέλων καὶ τοὺς ἀφαιρέθηκε τὸ χάρισμα τῆς προφητείας. Δὲν μποροῦσαν πλέον νὰ δώσουν χρησμὸ ἀπὸ τὸ Δαβὴρ (ἄδυτο τοῦ ναοῦ), οὔτε νὰ ρωτήσουν στὸ ἐφοὺδ (ἄμφιο τοῦ Ἀαρῶν) καὶ νὰ διασαφηνίσουν στὸν λαὸ τὰ δυσνόητα σημεῖα τῆς Ἁγίας Γραφῆς.
Τὸ ἱερὸ λείψανο τοῦ προφήτη Ζαχαρία βρέθηκε στὰ χρόνια του Θεοδοσίου τοῦ Μικροῦ, τὸ 409, στὸ χωριὸ Κοφάρ της Ἐλευθερούπολης στὴν Παλαιστίνη, ἀπὸ κάποιο ἄνθρωπο ποῦ ὀνομαζόταν Καλήμερος. Λέγεται ὅτι φοροῦσε λευκὸ ἔνδυμα, μίτρα χρυσῆ στὸ κεφάλι καὶ σανδάλια χρυσᾶ στὰ πόδια, ὅπως βρισκόταν στὸ θυσιαστήριο καὶ λειτουργοῦσε τὴν στιγμὴ ποὺ τὸν φόνευσαν, ὅπως χαρακτηριστικὰ ἀναφέρει ὁ Δοσίθεος στὴ Δωδεκάβιβλο. Τὸ Ἱερὸ λείψανο τοῦ Προφήτη Ζαχαρία βρίσκεται τώρα στὴν Ἰταλία.
Ἡ μνήμη τῶν ἁγίων Προφητῶν Ζαχαρία καὶ Ἐλισάβετ ἑορτάζεται στὶς 5 Σεπτεμβρίου καὶ ἡ εὕρεση τοῦ Ἱεροῦ Λειψάνου τοῦ Ζαχαρία στὶς 11 Φεβρουαρίου.

Ἀπολυτίκιον
Ἦχος δ’. Κατεπλάγη Ἰωσήφ.
Ἱερωσύνης στολισμόν, περιβαλλόμενος σοφέ, κατὰ τὸν νόμον τοῦ Θεού, ὁλοκαυτώματα δεκτά, ἱεροπρεπῶς προσενήνοχας Ζαχαρία· καὶ γέγονας φωστήρ, καὶ θεατὴς μυστικῶν, τὰ σύμβολα ἐν σοί, τὰ τῆς χάριτος, φέρων ἐκδήλως πάνσοφε, καὶ ξίφει ἀναιρεθεὶς ἐν τῷ ναῷ τοῦ Θεοῦ, Χριστοῦ Προφῆτα, σὺν τῷ Προδρόμῳ, πρέσβευε σωθῆναι τὰς ψυχὰς ἡμῶν.

Κοντάκιον
Ἦχος γ’. Ἡ Παρθένος σήμερον.
Ὁ Προφήτης σήμερον, καὶ ἱερεὺς τοῦ Ὑψίστου, Ζαχαρίας προύθηκεν, ὁ τοῦ Προδρόμου γενέτης, τράπεζαν τῆς αὐτοῦ μνήμης Πιστοὺς ἐκτρέφων, πόμα τε δικαιοσύνης τούτοις κεράσας. Διὸ τοῦτον εὐφημοῦμεν, ὡς θεῖον μύστην Θεοῦ τῆς χάριτος.

ΤΟ ΣΥΝΑΞΑΡΙ ΤΗΣ ΗΜΕΡΑΣ
5 Σεπτεμβρίου 2025 ἑορτάζουν:
Προφήτης Ζαχαρίας καὶ ἡ σύζυγος τοῦ Ἐλισάβετ
Ἅγιος Ἀβδαῖος ἐπίσκοπος Περσίας
Ἅγιοι Μέδιμνος, Οὐρβανός, Θεόδωρος καὶ Ὀγδόντα Ἱερεῖς καὶ Διάκονοι
Ἅγιος Πέτρος ὁ Ἀπόστόλός ὁ «ἐν τῷ Ἀθήρᾳ»
Ὅσιος Ἀθανάσιος ἡγούμενος Μονῆς Μπρέστ
Ἅγιος Ἄλτο

Συντάκτης