Τοῦ Λάμπρου Κ. Σκόντζου
Θεολόγου – Καθηγητοῦ
Πολλοὶ ἅγιοι ἱεράρχες λάμπρυναν μὲ τὴν προσωπικότητά τους καὶ τὸ ἔργο τους τὴν πρωτόθρονη Ἐκκλησία τῆς Κωνσταντινουπόλεως στὴ δισχιλιόχρονη ἱστορική της πορεία. Ἕνας ἀπὸ αὐτοὺς εἶναι καὶ ὁ ἅγιος Ἀλέξανδρος, ὁ ὁποῖος ἔβαλε τὴ δική του σφραγῖδα στὴν Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ σὲ μιὰ ἐποχὴ κρίσιμη γιὰ ἐκείνη.
Γεννήθηκε στὴν ἁγιοτόκο Μ. Ἀσία περὶ τὸ 239 ἀπὸ γονεῖς εὐσεβεῖς, οἱ ὁποῖοι τὸν ἀνάθρεψαν χριστιανικά, σὲ μιὰ ἐποχὴ ποὺ θεωροῦνταν ἀσυγχώρητο ἔγκλημα νὰ εἶναι κανεὶς Χριστιανός, διότι ἡ θνήσκουσα εἰδωλολατρία, διὰ τῆς ρωμαϊκῆς ἐξουσίας καταδίωκε μὲ ἰδιαίτερη μανία τὴν Ἐκκλησία καὶ τοὺς Χριστιανούς, μὲ στόχο νὰ τοὺς ἐξαφανίσει ἀπὸ προσώπου γῆς. Ὁ ἴδιος, νεαρὸ παιδί, δοκίμασε τοὺς σκληροὺς διωγμοὺς τοῦ θρησκομανὴ αὐτοκράτορα Δέκιου (249-251) καὶ στὴ συνέχεια τοὺς διωγμούς του Βαλεριανοῦ (257-260), τοὺς πιὸ φοβεροὺς ἀπὸ ὅλους, τοῦ δαιμονικοῦ Διοκλητιανοῦ (303-305) καὶ τέλος του Γαλερίου καὶ Μαξιμιανοῦ (305-313). Εἶχε ἀσκηθεῖ νὰ κρύβει διωκόμενους Χριστιανοὺς καὶ νὰ περιθάλπει ταλαιπωρημένους καὶ πληγωμένους Μάρτυρες. Ὅλη αὐτὴ ἡ τραγικὴ κατάσταση εἶχε δαμάσει τὸν νεαρὸ Ἀλέξανδρο καὶ εἶχε σμιλέψει τὴν ψυχή του, ὥστε νὰ ἀφιερώσει τὴ ζωή του στὸ Χριστὸ καὶ τὴν ὑπηρεσία τῆς Ἐκκλησίας.
Ὁ Ἀλέξανδρος βρέθηκε στὴν Κωνσταντινούπολη νὰ ὑπηρετεῖ τὸν γέρο καὶ ἄρρωστο ἀρχιεπίσκοπο Μητροφάνη, ὁ ὁποῖος τὸν χειροτόνησε διάκονο καὶ στὴ συνέχεια πρεσβύτερο.
Λόγῳ τοῦ ἐκκλησιαστικοῦ του ζήλου καὶ τοῦ ἀδαμάντινου χαρακτῆρα του κατέστη ὁ στενότερος συνεργάτης τοῦ ἀρχιεπισκόπου τῆς Κωνσταντινουπόλεως, ἡ ὁποία τότε ὀνομαζόταν Βυζάντιο καὶ δὲν εἶχε ἀποκτήσει ἀκόμη τὴν αἴγλη, μετὰ τὴν ἐπιλογὴ τοῦ Μ. Κωνσταντίνου νὰ γίνει ἡ νέα πρωτεύουσα τοῦ ἀπέραντου ρωμαϊκοῦ κράτους. Ὅλες τὶς δύσκολες ἀποστολὲς καὶ τὰ μεγάλα θέματα τὰ ἀνέθετε στὸν πρεσβύτερο Ἀλέξανδρο. Παράλληλα ὁ Ἀλέξανδρος διακρίνονταν γιὰ τὴν εὐσέβειά του, γιὰ τὴν ἀσκητικὴ ζωή του καὶ ὁ ζῆλος του γιὰ τὴν διατήρηση ἀνόθευτης τῆς σώζουσας διδασκαλίας τῆς Ἐκκλησίας. Τὸ μεγάλο βάρος τὸ ἔριξε στὴν ἀντίκρουση τῶν αἱρέσεων, οἱ ὁποῖες τὴν ἐποχὴ ἐκείνη βρισκόταν σὲ ἔξαρση. Ἐκφωνοῦσε πύρινους λόγους κατὰ τῶν κακοδόξων αἱρετικῶν. Μὲ τὰ ἐπιχειρήματά του τοὺς κατατρόπωνε καὶ μετέστρεφε στὴν Ὀρθοδοξία πλῆθος πλανεμένων ἀνθρώπων.
Ὅταν ὁ πρεσβύτερος Ἀλέξανδρος ἦταν 63 ἐτῶν καὶ ἀρκετὰ ὥριμος πνευματικά, ἔκανε τὴν ἐμφάνισή της ἡ φοβερὴ αἵρεση τοῦ ἀρειανισμοῦ. Αἰρεσιάρχης ὁ πρεσβύτερος τῆς Ἐκκλησίας της Ἀλεξάνδρειας Ἄρειος δίδασκε δόγματα βλάσφημα, τὰ ὁποῖα ἀνέτρεπαν ὁλόκληρο τὸ θεολογικὸ οἰκοδόμημα τῆς ἀρχαίας Ἐκκλησίας, μὲ κυριότερη κακοδοξία, τὴν ἄρνηση τῆς θεότητας τοῦ ἔνσαρκου Λόγου τοῦ Θεοῦ, τοῦ Κυρίου μας Ἰησοῦ Χριστοῦ. Ἡ αἵρεση τοῦ ἀρειανισμοῦ, ἀπειλοῦσε τὴν γνησιότητά της καὶ αὐτὴ ἀκόμη τὴν ὕπαρξή της Ἐκκλησίας. Γιὰ τὴν ἀντιμετώπισή της συγκλήθηκε ἡ Α’ Οἰκουμενικὴ Σύνοδος τὸ 325 ἀπὸ τὸν πρῶτο, μετέπειτα Χριστιανό, αὐτοκράτορα Μ. Κωνσταντῖνο, στὴ Νίκαια τῆς Βηθυνίας.
Ὁ ὑπέργηρος καὶ ἀσθενὴς Μητροφάνης ἔστειλε ὡς ἀντιπρόσωπό του στὴ Σύνοδο τὸν πρεσβύτερο Ἀλέξανδρο, ὁ ὁποῖος ἀγωνίστηκε μὲ σθένος κατὰ τοῦ ἀρειανισμοῦ καὶ ὑπὲρ τῆς Ὀρθοδοξίας.
Συντάχτηκε μὲ τοὺς Ὀρθοδόξους Πατέρες (Ἀθανάσιο, Σπυρίδωνα, Νικόλαο, κ.α.) κατατροπώνοντας τὸ φοβερὸ αἰρεσιάρχη Ἄρειο. Μετὰ τὸ πέρας τῆς ἁγίας Συνόδου καὶ τὸν θρίαμβο τῆς Ὀρθοδοξίας, ὁ Ἀλέξανδρος ἔσπευσε στὴν Κωνσταντινούπολη νὰ ἀναγγείλει τὸ πανευφρόσυνο γεγονὸς στὸν Μητροφάνη, ὁ ὁποῖος τὸν περίμενε μὲ ἀγωνία καὶ ἀδιάκοπα προσευχόμενος. Τὸν ὑποδέχτηκε μὲ δάκρυα χαρᾶς καὶ τοῦ ἀνέθεσε μεγάλη ἀποστολὴ σὲ διάφορες τοπικὲς Ἐκκλησίες, νὰ μεταφέρει τὸ χαρμόσυνο ἄγγελμα τοῦ θριάμβου τῆς ὀρθοδόξου πίστεως. Ἂν καὶ ἦταν καὶ ὁ ἴδιος πιὰ ἡλικιωμένος (84 χρονῶν) περιόδευσε σὲ ὅλη τὴν Ἑλλάδα, τὴν Ἰλλυρία (Ἀλβανία) καὶ τὴ Σερβία καὶ ἄλλες βαλκανικὲς χῶρες, κάνοντας γνωστὸ τὸ «Σύμβολο τῆς Πίστεως», ποὺ εἶχε συντάξει ἡ Α’ Οἰκουμενικὴ Σύνοδος.
Ἐν τῷ μεταξὺ ὁ ἀρχιεπίσκοπος Μητροφάνης βρισκόταν σὲ ἡλικία 117 ἐτῶν, ἀρρώστησε βαριὰ καὶ τὸν Ἰούνιο τοῦ 325 κοιμήθηκε ἐν Κυρίῳ. Λίγο πρὶν εἶχε ζητήσει νὰ τὸν διαδεχθεῖ στὸ θρόνο του ὁ πρεσβύτερος Ἀλέξανδρος, τὸν ὁποῖο γνώριζε καλὰ καὶ τὸν θεωροῦσε ἄξιο διάδοχό του, στὴν ἐπισκοπή του, ἡ ὁποία εἶχε ἀναχθεῖ πιὰ σὲ πρωτόθρονη Ἐκκλησία, λόγῳ ὅτι εἶχε γίνει ἡ νέα πρωτεύουσα τοῦ ρωμαϊκοῦ κράτους καὶ εἶχε μετονομαστεῖ σὲ Νέα Ρώμη καὶ Κωνσταντινούπολη, ἀπὸ τὸ ὄνομα τοῦ κτήτορά της Μ. Κωνσταντῖνο. Μάλιστα ὁ Μητροφάνης ζήτησε καὶ τὴ γνώμη τοῦ Κωνσταντίνου γιὰ τὴν ἐπιλογὴ τοῦ Ἀλεξάνδρου, ὁ ὁποῖος συμφώνησε μαζί του.
Ὁ Ἀλέξανδρος δέχτηκε μὲ ταπείνωση, θεωρῶντας τὸ ὑψηλό του ἀξίωμα ὡς μιὰ ἀκόμα διακονία στὴν Ἐκκλησία.
Ἡ λαμπρότητα τῆς ἐξουσίας δὲν τὸν ἄγγιξε, παραμένοντας ὁ ἴδιος ἁπλὸς ποιμένας τῆς Ἐκκλησίας, διδάσκοντας, καταπολεμῶντας τὶς πλάνες καὶ ἀσκῶντας τὴν φιλανθρωπία. Ὑπηρέτησε τὴν Ἐκκλησία, ὡς ἀρχιεπίσκοπος τῆς Βασιλεύουσας, γιὰ δεκαπέντε χρόνια. Τὸ 337, σὲ ἡλικία 98 ἐτῶν, παρέδωσε τὴν ἁγία του ψυχὴ στὸν Κύριο, τὸν Ὁποῖο ἀγάπησε μὲ ὅλη τὴ δύναμη τῆς ψυχῆς του καὶ ὑπηρέτησε μὲ ὅλες του τὶς δυνάμεις ὁλόκληρη τὴ ζωή του. Ἡ Ἐκκλησία, ἐκτιμῶντας τὴν ἁγία ζωή του καὶ τὶς ἀνεκτίμητες ὑπηρεσίες του πρὸς αὐτήν, τὸν ἀνακήρυξε ἅγιο. Ἡ μνήμη του ἑορτάζεται στὶς 30 Αὐγούστου, τὴν ἡμέρα τῆς ὁσιακῆς κοίμησής του.
Ὁ ἅγιος Ἀλέξανδρος ἀποτελεῖ πρότυπο ἐπισκόπου καὶ ποιμένα τῆς Ἐκκλησίας μας. Παρέδωσε στὸ Θεὸ τὸν ἑαυτό του καὶ ὁλόκληρη τὴ ζωή του, γιὰ νὰ γίνει πιστὸς διάκονος τοῦ λαοῦ τοῦ Θεοῦ καὶ συνειδητὸς ἐργάτης τοῦ Εὐαγγελίου καὶ τῆς ἀλήθειας, ἡ ὁποία εἶναι συνώνυμη μὲ τὴ σωτηρία. Ἀγωνίστηκε κατὰ τῶν αἱρέσεων μὲ συνέπεια, διότι θεωροῦσε τὴν πλάνη καὶ τὴν κακοδοξία ὡς ὀλέθριο δρόμο ἐξόδου ἀπὸ τὴν Ἐκκλησία καὶ αἰτία ἀπώλειας τῆς σωτηρίας. Ὁ ἅγιος Ἀλέξανδρος, ὅπως καὶ οἱ ἄλλοι Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας μας, δείχνουν τὸ δρόμο ποὺ πρέπει νὰ ἀκολουθοῦν καὶ οἱ σημερινοὶ κληρικοί.

Ἀπολυτίκιον
Ἦχος γ’. Τὴν ὡραιότητα.
Μύσται οὐράνιοι ἀποδεικνύμενοι, θεῖοι ἐκφάντορες τῷ κόσμῳ ὤφθητε, τὴν Ἐκκλησίαν τοῦ Χριστοῦ, ποιμάναντες θεαρέστως, ἱερὲ Ἀλέξανδρε, τῆς Τριάδος ὁ πρόμαχος, Ἰωάννη ἔνδοξε, ὁ τῆς χάριτος τρόφιμος, καὶ Παῦλε Ἱερέων ἀκρότης, ὅθεν ὑμᾶς ἀνευφημοῦμεν.

ΤΟ ΣΥΝΑΞΑΡΙ ΤΗΣ ΗΜΕΡΑΣ
30 Αὐγούστου 2025 ἑορτάζουν:
Ἅγιοι Ἀλέξανδρος, Ἰωάννης καὶ Παῦλος ὁ νέος, Πατριάρχες Κωνσταντινούπολης
Ὅσιος Φαντίνος θαυματουργός
Ἅγιοι Ἕξι Μάρτυρες ποὺ μαρτύρησαν στὴ Μελιτινή
Ὅσιος Σαρματάς
Ὁσία Βρυαίνη
Ἅγιοι Δεκαέξι Μάρτυρες οἱ Θηβαῖοι
Ἅγιος Εὐλάλιος ὁ Ἱεράρχης
Ἅγιοι Φήλιξ ὁ ἐπίσκοπος, Ἰανουάριος ὁ πρεσβύτερος, Φορτουνάτος καὶ Σεπτεμίνος
Ὅσιος Φύλαξ
Ὅσιος Ἀλέξανδρος ἡγεμόνας τῆς Ρωσίας
Ἅγιος Φιλωνίδης ὁ Ἱερομάρτυρας
Ἀνακομιδὴ Ἱερῶν Λειψάνων τοῦ Ἁγίου Ἀλεξάνδρου «Νιέφσκι»
Ἅγιος Ἀλέξανδρος τοῦ Σβέρ
Συντάκτης