Η γιορτή του Αγίου Δημητρίου, στις 26 Οκτωβρίου, δεν είναι μόνο μια από τις μεγαλύτερες εορτές της Ορθοδοξίας, αλλά και μια βαθιά ριζωμένη λαϊκή παράδοση που σηματοδοτεί το τέλος του φθινοπώρου και την αρχή του χειμώνα. Για τους Έλληνες, ο Άγιος Δημήτριος —ο γνωστός Μυροβλύτης— δεν είναι απλώς ένας άγιος του χριστιανικού εορτολογίου· είναι ο «προστάτης» της πόλης, του χωριού, των ανθρώπων της γης και των κοπαδιών.
Από τα χρόνια της Τουρκοκρατίας μέχρι σήμερα, η γιορτή του συνδυάζει τη θρησκευτική πίστη με τη λαϊκή παράδοση, διαμορφώνοντας έθιμα που ποικίλλουν ανάλογα με την περιοχή, αλλά έχουν κοινό στοιχείο την ευγνωμοσύνη, τη χαρά και τη συλλογικότητα.
Ο Άγιος Δημήτριος και το πέρασμα των εποχών
Στην ελληνική λαϊκή συνείδηση, ο Άγιος Δημήτριος θεωρείται ο «κλειδοκράτορας του χειμώνα». Όπως ο Άγιος Γεώργιος ανοίγει την άνοιξη, έτσι ο Δημήτριος «κλειδώνει» το καλοκαίρι. Η ημέρα της γιορτής του σηματοδοτεί τη μετάβαση από τις ζεστές μέρες στη χειμωνιάτικη περίοδο. Οι γεωργοί και οι κτηνοτρόφοι παρακολουθούσαν τις καιρικές μεταβολές, λέγοντας:
«Του Αγίου Δημητριού, το κρύο παίρνει το βουνό».
Σε πολλά μέρη, η γιορτή του αποτελούσε ορόσημο για την αγροτική και ποιμενική ζωή: οι γεωργικές εργασίες σταματούσαν, τα χωράφια ξεκουράζονταν, ενώ τα κοπάδια κατέβαιναν από τα βουνά στα χειμαδιά. Στη Θεσσαλία και την Ήπειρο, το γεγονός αυτό συνοδευόταν από γλέντια, τραγούδια και κοινά φαγοπότια, όπου οι βοσκοί γιόρταζαν το τέλος του κύκλου της θερινής νομαδικής ζωής.
Το κουρμπάνι του Αγίου Δημητρίου
Ένα από τα πιο διαδεδομένα έθιμα είναι το «κουρμπάνι» — μια αρχαία μορφή κοινής θυσίας και γεύματος που επιβιώνει μέχρι σήμερα στη Μακεδονία, τη Θράκη και τη Θεσσαλία. Οι κάτοικοι σφάζουν ένα ζώο, συνήθως πρόβατο ή μοσχάρι, το βράζουν και το μοιράζουν στους πιστούς μετά τη θεία λειτουργία. Το κουρμπάνι συμβολίζει την ευχαριστία προς τον Άγιο για την προστασία και τη γονιμότητα που χάρισε στη χρονιά που πέρασε, αλλά και την ευχή για υγεία και αφθονία.
Στη Θράκη και τη Δυτική Μακεδονία, οι γυναίκες συμμετέχουν ενεργά στην προετοιμασία του φαγητού, ψήνουν ψωμιά ή προσφέρουν «λειτουργιές», ενώ οι άντρες οργανώνουν τα καζάνια και προσκαλούν όλο το χωριό. Το κοινό τραπέζι που ακολουθεί είναι μια πράξη συλλογικότητας, συνέχειας και κοινωνικής συνοχής — μια λαϊκή μορφή ευχαριστίας και κοινωνίας.
Το «άνοιγμα του κρασιού»
Σε πολλές αγροτικές περιοχές της Ελλάδας, από τη Μακεδονία ως την Πελοπόννησο, η γιορτή του Αγίου Δημητρίου σηματοδοτεί το άνοιγμα των νέων κρασιών. Η φράση «Του Αγίου Δημητριού, ανοίγει το κρασί το καινούργιο» είναι γνωστή σε όλη την Ελλάδα. Τα βαρέλια που είχαν σφραγιστεί μετά τον τρύγο ανοίγονται εκείνη την ημέρα, και το νέο κρασί προσφέρεται σε φίλους και συγγενείς. Το έθιμο συνδέεται με τη χαρά της συγκομιδής, αλλά και με τη μετάβαση σε έναν νέο ετήσιο κύκλο γεωργικών εργασιών.
Ο Άγιος Δημήτριος και τα πανηγύρια της υπαίθρου
Πολλές περιοχές οργανώνουν πανηγύρια αφιερωμένα στον Άγιο Δημήτριο, με μουσική, χορούς και παραδοσιακά φαγητά. Στη Μακεδονία, ιδίως στη Νάουσα, τη Βέροια και τα Σέρβια, τα πανηγύρια κρατούν έως και τρεις ημέρες. Οι κάτοικοι στολίζουν τα σπίτια και τις εκκλησίες με λουλούδια, ψήνουν κρέατα και ανοίγουν τα σπίτια τους στους επισκέπτες.
Στα Δωδεκάνησα και στα νησιά του Αιγαίου, η γιορτή συνδέεται και με τα θαλασσινά επαγγέλματα, καθώς ο Άγιος θεωρείται προστάτης των ναυτικών και των ψαράδων. Εκεί, τελούνται αγιασμοί στα λιμάνια και οι ψαράδες προσφέρουν μέρος της ψαριάς τους στον ναό.
Ο λαϊκός Άγιος Δημήτριος
Στη λαϊκή φαντασία, ο Άγιος Δημήτριος είναι όχι μόνο προστάτης της Θεσσαλονίκης αλλά και φύλακας του σπιτιού, των παιδιών και της σοδειάς. Οι γεροντότεροι πίστευαν πως την ημέρα της γιορτής του δεν πρέπει να γίνεται καμία εργασία με σίδερο ή μαχαίρι, γιατί «ο Άγιος δεν αγαπά το αίμα». Οι γυναίκες άναβαν καντήλι με λάδι από το νέο καρπό της ελιάς και θυμιάτιζαν το σπίτι για καλοτυχία.
Οκτ 5, 2025Εκκλησία Online
«Δημήτρια 2025» – 7η μέρα: «Η χαρά του κόπου» – Ομιλία με τον π. Γεώργιο ΣχοινάΚαιρός ΕΜΥ – Έκτακτο δελτίο για σήμερα Κυριακή 5 Οκτωβρίου
