Άγιος Ιωάννης Χρυσόστομος, (13ος αιώνας) Ιερά Μεγίστη Μονή Βατοπαιδίου Αγίου Όρους.
(Επιμέλεια Στέλιος Κούκος)
Αγίου Ιωάννου Χρυσοστόμου: «Στο άνθρωπος δεν διαλέγει το δρόμο του…»
 
Στην περικοπή του προφήτη Ιερεμία: «Κύριε, ο άνθρωπος δεν διαλέγει το δρόμο του, ούτε ο άνθρωπος θα πορευτή και θα ολοκληρώση την πορεία του».
 
α’. Αυτού του ορατού και κοσμοπλημμυρισμένου δρόμου άλλα μέρη είναι ομαλά και ίσια, άλλα όμως ανηφορικά και περισσότερο ανώμαλα. Και των θείων Γραφών επίσης άλλες περικοπές είναι από μόνες τους κατανοητές, άλλες όμως θέλουν περισσότερη εμβάθυνση και κόπο.
Όταν βέβαια βαδίζωμε πάνω σε ισόπεδο κι ομαλό δρόμο, δε μας χρειάζεται και πολλή προσοχή, μα σαν βρισκώμαστε σε δρόμο κακοτράχαλο και στενό, που ανεβαίνει την ίδια την κορυφή του βουνού κι είναι αποκομμένος κι απ’ τις δυο πλευρές με γκρεμούς, τότε η ψυχή πρέπει να ‘ναι νηφάλια κι άγρυπνη, γιατί η κακοτοπιά δεν αφήνει να χαλαρώσωμε την προσοχή μας.
Τότε, αν δεν προσέξη κανείς έστω και για λίγο και γλιστρήση το πόδι, όλο το σώμα γκρεμοτσακίζεται. Αν επίσης σκύψη στο φαράγγι, τον πιάνει ίλιγγος και πέφτει στο κενό.
Και των θείων Γραφών λοιπόν τα εύκολα και κατανοητά νοήματα μπορεί να τα περάση κανείς άκοπα, τα πιο τραχιά όμως κι ανηφορικά δεν είναι τόσο εύκολο να τα περάση κανείς. Γι’ αυτό όλοι μας πρέπει να ‘μαστε νηφάλιοι κι άγρυπνοι, όταν περνάμε αυτές τις περικοπές, για να μη διακινδυνεύσωμε την ίδια τη σωτηρία μας.
Αυτός είναι ο λόγος που αναγκάζει κι εμάς άλλοτε να σας συνηθίζωμε με τα πιο εύκολα κι άλλοτε να σας οδηγούμε στα πιο δύσκολα, για να ανακουφίζωμε τον κόπο σας και να εξουδετερώνωμε την πνευματική σας χαλάρωση. Όπως δηλαδή πιο πολύ αποχαυνώνονται όσοι απολαμβάνουν ζωή εύκολη, κατά τον ίδιο τρόπο εγκαταλείπουν κάθε προσπάθεια, όσοι σέρνονται πάντοτε στα πιο δύσκολα.
Πρέπει λοιπόν ο τρόπος της διδασκαλίας να ‘ναι ανάμικτος και να μεταχειρίζεται κανείς πότε τον ένα και πότε τον άλλο, για να μη χαλαρώνη περισσότερο απ’ ό,τι πρέπει το μυαλό σας, ούτε πάλι, όταν κουραστή πάνω απ’ το κανονικό, να εξασθενήση και να εγκαταλείψη κάθε προσπάθεια.
Γι’ αυτό, αφού σε προηγούμενη ομιλία μας αναφερθήκαμε στον Πέτρο και τον Παύλο και τη φιλονικία που ξέσπασε ανάμεσά τους στην Αντιόχεια, και σας αποδείξαμε επί πλέον πως ό,τι πιστεύονταν σα διαμάχη ανάμεσα τους στην ουσία ήταν πιο χρήσιμο από οποιαδήποτε ησυχία, σας ωδηγήσαμε στον απόκρημνο και βραχώδη εκείνο δρόμο.
Επειδή όμως σας είδαμε κουρασμένους, την άλλη μέρα σας φέραμε σ’ άλλο θέμα ευκολώτερο και σας μιλήσαμε για τα εγκώμια του μακαρίου Ευσταθίου κι έπειτα απ’ αυτόν για τους επαίνους του γενναίου μάρτυρα Ρωμανού.
Τότε πια και το ακροατήριο ήταν πιο λαμπρό, περισσότερες οι επευφημίες και μεγαλύτερες οι θορυβώδεις επιδοκιμασίες. Σαν κάποιον που κουράστηκε και μπήκε σε λιβάδι, κι εκεί λαμποκοπάει από χαρά κι ευφραίνεται, μια και δε βλέπει τίποτε φοβερό και κουραστικό, αλλά πολλή ξεκούραση, ευχαρίστηση και διασκέδαση, τα ίδια συναισθήματα είχατε και σεις απέναντί μου τότε.
Ύστερα απ’ τους κόπους και τις δυσκολίες που προκάλεσε η προσεκτική σας παρακολούθηση, μπήκατε, σαν σε λιβάδι, στα εγκώμια των μαρτύρων και με μεγάλη ψυχική γαλήνη απολαμβάνατε εκείνη την ευχαρίστηση.
Γιατί τότε δεν υπήρχαν αφορμές για παρερμηνείες, ούτε τεχνάσματα και σοφιστείες, αλλά, μια και κανείς δεν εναντιώνονταν, αφημένος στον εαυτό του αγωνίζονταν ο λόγος, λυτός κι ελεύθερος. Γι’ αυτό επίσης ήταν πιο λαμπρός και πανηγυρικός κι απολάμβανε περισσότερους επαίνους. Όταν, πραγματικά, οι ακροατές παρακολουθούν μ’ ευκολία την ομιλία, νιώθουν μεγάλη ανακούφιση και η ψυχή τους με περισσότερη προθυμία παινεύει τον ομιλητή.
Αφού λοιπόν σας τονώσαμε αρκετά εκείνες τις μέρες και τίποτε κουραστικό και δύσκολο δεν προσφέραμε στην αγάπη σας, ας σας οδηγήσωμε και σήμερα στην προηγούμενη πνευματική άσκηση, κι ας σας φέρωμε στις περικοπές των Γραφών που είναι κουραστικές και θέλουν περισσότερο μυαλό, όχι για να σας εξαντλήσωμε απ’ την κούραση, αλλά, με την άσκηση αυτή, για να σας δώσωμε τη δυνατότητα να διαβάζετε αυτές τις περικοπές χωρίς κίνδυνο παρερμηνείας.
Έτσι και τότε: στην αρχή νομίζαμε πως υπήρχε διαμάχη και φιλονικία ανάμεσα στους αποστόλους, όταν όμως ανεβήκαμε αυτά τα τρομερά εμπόδια, είδαμε ψηλά τους καρπούς του Αγίου Πνεύματος, την αγάπη, τη χαρά, την ειρήνη. Ο κόπος μας λοιπόν δεν ήταν άσκοπος ούτε άχρηστος και στο τέλος μας έφερε σε εύθυμη ψυχική διάθεση.
Αν επομένως σήμερα με καρτερία και υπομονή περάσωμε το δρόμο που μπροστά μας ανοίγεται και μπορέσωμε ν’ ανεβούμε στην ίδια την κορυφή, έχω την πεποίθηση πως εκεί θα τα βρούμε όλα ισόπεδα, ομαλά κι ευκολοπέραστα.
Συνεχίζεται
Απόσπασμα από το βιβλίο «Ιωάννου του Χρυσοστόμου έργα», τόμος 9ος, «Πραγματείες» των εκδόσεων ο Λόγος, Αθήναι 1974. Εισαγωγή, μετάφραση, σχόλια Αικ. Τσοτάκου-Καρβέλη και Δημ. Καρβέλη, γενική επιμέλεια Κων. Λουκάκη.