Τοῦ Λάμπρου Κ. Σκόντζου
Θεολόγου – Καθηγητοῦ
Ἀνάμεσα στοὺς μεγάλους Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας μας ξεχωρίζουν κάποιοι, οἱ ὁποῖοι χαρακτηρίζονται ὡς οἰκουμενικοὶ διδάσκαλοι, διότι μὲ τὸ ἔργο τους σφράγισαν τὴν πορεία τῆς Ἐκκλησίας καὶ καθόρισαν τὰ ὅρια τῆς πίστεως σὲ ὁλόκληρη τὴν οἰκουμένη. Ἕνας ἀπὸ αὐτοὺς εἶναι ὁ ἅγιος Κυπριανός, ἐπίσκοπος Καρχηδόνος.
Γεννήθηκε περὶ τὸ 200 μ. Χ. στὴν πόλη τῆς Καρχηδόνας τῆς Βόρειας Ἀφρικῆς. Καταγόταν ἀπὸ ἀριστοκρατικὴ εἰδωλολατρικὴ οἰκογένεια, ἡ ὁποία τοῦ ἔδωσε λαμπρὴ ἐκπαίδευση. Σπούδασε ρητορικὴ καὶ φιλοσοφία καὶ νωρὶς ἄσκησε τὸ ἐπάγγελμα τοῦ δικανικοῦ ρήτορα στὴν πατρίδα του.
Ὅμως δυστυχῶς στὰ νεανικά του χρόνια ἔζησε ἁμαρτωλὴ ζωὴ ὡς ἔκφυλος καὶ εἰδωλολάτρης. Ἀσχολήθηκε μάλιστα καὶ μὲ τὴ μαγεία, ἡ ὁποία ἦταν διαδεδομένη τὴν ἐποχὴ ἐκείνη στὸ χῶρο τῶν εἰδωλολατρῶν. Ἀναδείχτηκε ξακουστὸς μάγος καὶ γιὰ νὰ συμπληρώσει τὶς μαγικές του γνώσεις μετέβη στὴν Ἀντιόχεια, ὅπου λειτουργοῦσε ὀνομαστὴ σχολή. Ἐκεῖ γνώρισε τὴν ὄμορφη καὶ πιστὴ χριστιανὴ Ἰουστίνη, τὴν ὁποία εἶχε ἐρωτευθεῖ καὶ προσπαθοῦσε μὲ τὶς μαγικές του τελετουργίες νὰ τὴν κατακτήσει.
Ὅμως αὐτὸ στάθηκε ἀδύνατο, διότι ἡ δύναμη τῆς πίστης καὶ τῆς προσευχῆς τῆς εὐσεβοῦς νέας, νίκησαν τὶς σκοτεινὲς δαιμονικὲς τεχνικὲς τοῦ μάγου Κυπριανοῦ, ὁ ὁποῖος ἀπαρνήθηκε τὴν πλάνη του καὶ σπάσθηκε τὸ Χριστιανισμό.
Στὴν πραγματικότητα ἡ μεταστροφὴ τοῦ Κυπριανοῦ συντελέσθηκε ὅταν γνώρισε ἕναν σπουδαῖο ἄνδρα, ἅγιο Ἱερώνυμο, ὁ ὁποῖος ἔδωσε νὰ καταλάβει στὸ μορφωμένο Κυπριανὸ ὅτι ἡ εἰδωλολατρία ἦταν ἔργο τοῦ διαβόλου καὶ πὼς τὸ μέλλον τῆς ἀνθρωπότητας ἀνῆκε στὸ Χριστό. Ἄλλωστε ἔβλεπε καὶ ὁ ἴδιος τὴ δραματικὴ κατάρρευση τῆς εἰδωλολατρίας καὶ τὴν ἀποδυνάμωση τῶν ἀδίστακτων σκοταδιστικῶν ἱερατείων της, παρ’ ὅλους τοὺς διωγμοὺς ποὺ ἀσκοῦσε ἡ ρωμαϊκὴ ἐξουσία στοὺς Χριστιανοὺς ἐδῶ καὶ διακόσια χρόνια, χωρὶς νὰ μπορεῖ νὰ σβήσει τὴν πίστη τους.
Ἀφοῦ κατηχήθηκε, ἔλαβε τὸ ἅγιο Βάπτισμα τὸ Μ. Σάββατο τοῦ 246, ὑποσχόμενος νὰ ἀφιερωθεῖ στὴν Ἐκκλησία, ὡς κληρικός, καὶ νὰ ἐργασθεῖ γιὰ τὸ Χριστό. Σύντομα χειροτονήθηκε διάκονος καὶ ἀναχώρησε γιὰ τὴν γενέτειρά του τὴν Καρχηδόνα. Ἄρχισε νὰ κηρύττει μὲ θάρρος δημόσια τὴ χριστιανικὴ πίστη, ἀψηφῶντας τὶς φοβέρες τῶν διωκτῶν, ὥστε πλήθη εἰδωλολατρῶν νὰ μεταστρέφονται στὸν Χριστιανισμό. Τὸ 247 χειροτονήθηκε πρεσβύτερος καὶ ἐνέτεινε τὸν ἀγῶνα του. Ὁ ἄμβωνας τοῦ ναοῦ, ποὺ λειτουργοῦσε, σειόνταν ἀπὸ τὰ φλογερά του κηρύγματα!
Τὸ 249 πέθανε ὁ ἐπίσκοπος Δονάτος καὶ ὁμόφωνα ὁ κλῆρος καὶ ὁ λαὸς τῆς πόλεως ἐξέλεξε ἐπίσκοπό της τὸν Κυπριανό. Ἄρχισε ἀμέσως τὸ τιτάνιο ἔργο τῆς ἀνασυγκροτήσεως τῆς τοπικῆς ἐκκλησίας, ἡ ὁποία δοκιμαζόταν σκληρὰ ἀπὸ τοὺς ἀπάνθρωπους διωγμούς. Τὴν ἴδια χρονιὰ ἀνέβηκε στὸν αὐτοκρατορικὸ θρόνο τῆς Ρώμης ὁ Δέκιος, ἕνας θηριώδης ἄνθρωπος, ὁ ὁποῖος ἦταν καὶ φοβερὸς δεισιδαίμων. Ἀδίστακτοι ἱερεῖς τῶν εἰδώλων, ἐκμεταλλευόμενοι τὸ πάθος του, τὸν ἔπεισαν ὅτι δῆθεν οἱ «θεοὶ» ἀπαιτοῦσαν καθολικὴ λατρεία ἀπὸ ὅλους τοὺς ὑπηκόους, γιὰ νὰ χαρίζουν τὴν εὐμένεια τοὺς στὸ κράτος καὶ στὸν ἴδιο. Ἀπὸ τὰ πρῶτα διατάγματά του ἦταν καὶ αὐτὸ τῆς ὑποχρέωσης ὅλων τῶν ὑπηκόων νὰ προσφέρουν θυσία στοὺς «θεούς». Οἱ Χριστιανοὶ ἀρνήθηκαν καὶ γι’ αὐτὸ ἐγέρθηκε ὁ χειρότερος ὡς τότε διωγμὸς ἐναντίον τους. Χιλιάδες πιστοὶ συλλαμβάνονταν καὶ ὁδηγοῦνταν στὰ φρικτὰ βασανιστήρια γιὰ νὰ ἀρνηθοῦν τὴν πίστη τους καὶ νὰ θυσιάσουν στὰ εἴδωλα καὶ τοὺς γελοίους καὶ ἀλλόκοτους εἰδωλολατρικοὺς «θεούς», χάνοντας τὴ ζωή τους.
Ὁ Κυπριανὸς κατέστη ὁ κυριότερος στόχος τῶν εἰδωλολατρῶν. Ἀναγκάστηκε νὰ κρυφτεῖ κοντὰ στὴν Καρχηδόνα, ἀπὸ ἐκεῖ ποιμαίνοντας τὸ λαὸ καὶ ἐμψυχώνοντας τοὺς ὁμολογητὲς τῆς πίστης. Ἐπέστρεψε τὸ 251 μετὰ τὸ θάνατο τοῦ Δέκιου. Ὅμως τὸ 252 ξέσπασε νέος διωγμὸς στὴν Καρχηδόνα, ὁ ὁποῖος συνοδεύτηκε ἀπὸ τρομερὸ λοιμό. Ὁ Κυπριανὸς ἔσωσε χιλιάδες χριστιανῶν καὶ ἐθνικῶν μὲ τοὺς ἐράνους ποὺ διενεργοῦσε καὶ τὸ πολυπληθὲς σῶμα χριστιανῶν ἐθελοντῶν τῆς ἐπισκοπῆς του.
Παράλληλα εἶχε ξεσπάσει μεγάλη διένεξη στοὺς κόλπους τῆς Ἐκκλησίας γιὰ τὴν ἀντιμετώπιση ὅσων χριστιανῶν εἶχαν ὑποκύψει καὶ εἶχαν θυσιάσει στὰ εἴδωλα. Κάποιοι δὲν δέχονταν νὰ τοὺς συγχωρήσει ἡ Ἐκκλησία καὶ κάποιοι τοὺς δέχονταν χωρὶς συνέπειες. Ὁ Κυπριανὸς ἔδωσε τὴ λύση: νὰ γίνονται δεκτοὶ ὕστερα ἀπὸ εἰλικρινῆ μετάνοια.
Κλήθηκε ἀκόμα νὰ ἀντιμετωπίσει τὰ σχίσματα τῆς Ἐκκλησίας. Ἀποφάνθηκε πὼς ἡ σωτηρία ὑπάρχει μόνο μέσα στὴν Ἐκκλησία καὶ πὼς τὰ σχίσματα καὶ οἱ αἱρέσεις εἶναι ἐκτὸς τῆς Ἐκκλησίας. Κλήθηκε νὰ ἀντιμετωπίσει τὸ πρόβλημα ὅσων προέρχονταν ἀπὸ αἱρετικοὺς ἢ σχισματικούς, ἂν ἔπρεπε νὰ ἀναβαπτίζονται ἢ ὄχι. Ὑποστήριξε μὲ σθένος τὸν ἀναβαπτισμό τους, διότι πίστευε πὼς δὲν ὑπάρχει βάπτισμα ἔξω ἀπὸ τὴν Ἐκκλησία, παρ’ ὅλο ποὺ ἦρθε σὲ σύγκρουση μὲ τὸν Πάπα Στέφανο, ὁ ὁποῖος δεχόταν τὸ βάπτισμα τῶν αἱρετικῶν καὶ σχισματικῶν ὡς ἔγκυρο. Στήριξε τὴν ἑνότητα τῆς Ἐκκλησίας στὸ μυστήριο τῆς Θείας Εὐχαριστίας ὑπὸ τὸν κανονικὸ ἐπίσκοπο.
Τὸ 256 ἐγέρθηκε νέος φοβερὸς διωγμὸς ἀπὸ τὸν Βαλεριανό. Ὁ Κυπριανὸς συνελήφθη καὶ ἐξορίστηκε στὴν Κούρουβη. Ἕνα χρόνο μετὰ ἐπανῆλθε, ἀλλὰ ὁ ἀνθύπατος Γαλέριος τὸν συνέλαβε καὶ τὸν ὑπέβαλε σὲ φρικτὰ βασανιστήρια γιὰ νὰ γίνει εἰδωλολάτρης. Στὸ τέλος ἀποκεφαλίστηκε στὶς 14 Σεπτεμβρίου τοῦ 258, δίνοντας ὁ ἴδιος 25 χρυσᾶ νομίσματα στὸ δήμιο ὡς φιλοδώρημα, γιὰ τὴν τιμὴ ποὺ τοῦ ἔκανε, νὰ μαρτυρήσει γιὰ τὸ Χριστό! Τιμᾶται ἡ μνήμη του στὶς 2 Ὀκτωβρίου, μαζὶ μὲ τὴν παρθενομάρτυρα Ἰουστίνη.
Ὁ ἅγιος Κυπριανὸς ἀνήκει στοὺς μεγάλους Πατέρες καὶ θεολόγους τῆς Ἐκκλησίας μας καὶ στὶς πιὸ φωτεινὲς μορφὲς τῆς ἱστορίας. Τὴ θεολογία του τὴν ἐπισφράγισαν δύο τοπικὲς σύνοδοι τοῦ 255 καὶ τοῦ 256, ἀνάγοντάς την ὡς διδασκαλία τῆς οἰκουμενικῆς Ἐκκλησίας. Ὑπῆρξε ἐκπρόσωπος τοῦ νέου, ἐν Χριστῷ, ἀνακαινισμένου κόσμου τῆς ἀλήθειας καὶ τοῦ φωτός, πληρώνοντας μὲ τὴ ζωή του τὸ μεγάλο τίμημα τῆς μεταλλαγῆς τοῦ παλιοῦ ζοφεροῦ καὶ ἐφιαλτικοῦ κόσμου τῆς πλάνης καὶ τῆς φθορᾶς.

Ἀπολυτίκιον
Ἦχος γ’. Θείας πίστεως.
Θείας πίστεως, τὴ φωταυγεία, σκότος ἔλιπες, τῆς ἀσεβείας, καὶ φωστὴρ τῆς ἀληθείας γεγένησαι ποιμαντικῶς γὰρ φαιδρύνας τὸν βίον σου, Κυπριανὲ τὴ ἀθλήσει δεδόξασαι. Πάτερ Ὅσιε, τὸν Κτίστην ἠμὶν ἰλέωσαι, ὁμοὺ σὺν Ἰουστίνη τὴ Θεόφρονι.

Κοντάκιον
Ἦχος πλ. δ’. Ὡς ἀπαρχᾶς.
Ὡς ἱεράρχην τίμιον, καὶ ἀθλητὴν στερρότατον, ἡ οἰκουμένη ἀξίως γεραίρει σέ, Κυπριανὲ ἀοίδιμε, καὶ τοὶς ὕμvοις δοξάζει, τὴν ἁγίαν σου μνήμην, αἰτοῦσα πάντοτε, πταισμάτων ἄφεσιν, διὰ σοῦ δωρηθήναι τοὶς μέλπουσιν. Ἀλληλούια.

ΤΟ ΣΥΝΑΞΑΡΙ ΤΗΣ ΗΜΕΡΑΣ
2 Οκτωβρίου 2025 ἑορτάζουν:
Ἅγιος Κυπριανὸς καὶ ἡ Ἁγία Ἰουστίνη
Ὅσιος Θεόφιλος ὁ Ὁμολογητής
Ἅγιος Γεώργιος ὁ Νεομάρτυρας ποὺ μαρτύρησε στὸ Καρατζασοῦ
Ὅσιος Κασσιανὸς ὁ Ἕλληνας καὶ Θαυματουργός
Ἅγιος Θεόδωρος ὁ Μεγαλομάρτυρας ὁ Γαβράς
Ἅγιος Κυπριανὸς τοῦ Σουντάλ
Ὅσιος Θεόδωρος Οὐσακώφ
Συντάκτης