Τοῦ Λάμπρου Κ. Σκόντζου
Θεολόγου – Καθηγητοῦ
Πολλοὶ ἅγιοι τῆς Ἐκκλησίας μας κατεῖχαν ὑψηλὰ ἀξιώματα στὶς κρατικὲς ὑπηρεσίες τῶν χωρῶν τους. Στὰ πρωτοβυζαντινὰ χρόνια μιὰ πλειάδα ἁγίων ἦταν ἀνώτατοι κρατικοὶ καὶ στρατιωτικοὶ ἀξιωματοῦχοι τοῦ βυζαντινοῦ κράτους. Ἕνας ἀπὸ αὐτοὺς εἶναι καὶ ὁ Μεγαλομάρτυρας ἅγιος Ἀρτέμιος.
Καταγόταν ἀπὸ τὴν Ἀντιόχεια καὶ γεννήθηκε περὶ τὸ 310. Καταγόταν ἀπὸ ἀριστοκρατικὴ οἰκογένεια καὶ ἔτυχε μεγάλης μόρφωσης. Παράλληλα οἱ πιστοὶ Χριστιανοὶ γονεῖς του φρόντισαν νὰ τὸν μεγαλώσουν μὲ τὴν πίστη καὶ τὴν εὐσέβεια στὸ Χριστό, τὸν ἀληθινὸ Θεό. Χάρις στὰ πλούσια φυσικὰ καὶ πνευματικά του προσόντα ἀναδείχτηκε μιὰ σπουδαία προσωπικότητα, φτάνοντας ἡ φήμη του μέχρι τὰ αὐτοκρατορικὰ ἀνάκτορα. Ὁ Μ. Κωνσταντῖνος (324-337) τὸν ἐκτίμησε καὶ τὸν ἀναγόρευσε δούκα καὶ αὐγουστάλιο τῆς δεύτερης μεγάλης πόλης τοῦ κράτους, τὴν Ἀλεξάνδρεια. Δηλαδὴ ἀνώτερο στρατιωτικὸ διοικητὴ τῆς Αἰγύπτου καὶ πάσης Ἀφρικῆς. Ὁ σεμνὸς καὶ σώφρων νέος δέχτηκε, μετέβη στὴν ξακουστὴ μεγαλούπολη ἀσκῶντας τὰ καθήκοντά του μὲ σύνεση καὶ δικαιοσύνη. Μετὰ τὸ θάνατο τοῦ Κωνσταντίνου (337), ὁ διάδοχός του Κωνστάντιος (337-361), αὐτοκράτορας τοῦ Ἀνατολικοῦ Κράτους, συνέχισε νὰ εὐνοεῖ καὶ νὰ ἐμπιστεύεται τὸν ἄξιο διοικητὴ τῆς Αἰγύπτου Ἀρτέμιο. Ὑπῆρξε προστάτης τῶν Χριστιανῶν, οἱ ὁποῖοι διώκονταν ἀπὸ τοὺς εἰδωλολάτρες, ἂν καὶ εἶχαν σταματήσει οἱ διωγμοί. Αὐτὸ δὲν ἄρεσε στοὺς φανατικοὺς εἰδωλολάτρες καὶ ἰδίως στὸ σκοταδιστικὸ ἱερατεῖο, οἱ ὁποῖοι περίμεναν τὴν εὐκαιρία νὰ τὸν ἐκδικηθοῦν.
Τὰ πράγματα ἄλλαξαν μετὰ τὸ θάνατο τοῦ Κωνστάντιου (361) καὶ τὴν ἄνοδο στὸ θρόνο τοῦ Ἰουλιανοῦ τοῦ λεγομένου Παραβάτη (361-363), ὁ ὁποῖος εἶχε ἀποκηρύξει τὴν πίστη του στὸ Χριστὸ καὶ θέλησε νὰ ἐπαναφέρει την, ἤδη νεκρά, εἰδωλολατρία, στὴν ὁποία εἶχε μυηθεῖ. Μὲ διωγμοὺς ἐναντίον τῶν Χριστιανῶν, ἐφάμιλλους τῶν ρωμαίων προκατόχων του αὐτοκρατόρων, προσπάθησε νὰ σβήσει τὴν Ἐκκλησία. Μάταια προσπαθοῦσαν οἱ σύμβουλοί του νὰ τὸν μεταπείσουν, ὅτι τὸ ἐγχείρημα τοῦ ἦταν καταδικασμένο νὰ ἀποτύχει.
Χιλιάδες Χριστιανοὶ βασανίστηκαν ἀπάνθρωπα καὶ ἔχυσαν τὸ αἷμα τους γιὰ τὸ Χριστό. Οἱ ναοὶ δημεύτηκαν, οἱ κληρικοὶ διώχτηκαν καὶ διαπομπεύτηκαν, οἱ χριστιανοὶ δημόσιοι κρατικοὶ καὶ στρατιωτικοὶ ὑπάλληλοι ἀπολύθηκαν, οἱ Χριστιανοὶ δάσκαλοι διώχτηκαν ἀπὸ τὰ σχολεῖα καὶ ἀπαγορεύτηκε στοὺς μαθητὲς Χριστιανοὺς νὰ μαθαίνουν γράμματα!
Τὴν ἄνοιξη τοῦ 363, ὁ θρησκομανὴς αὐτοκράτορας ἐπισκέφτηκε τὴν Ἀντιόχεια. Πῆγαν νὰ τὸν ἐπισκεφτοῦν οἱ πολιτικοὶ καὶ στρατιωτικοὶ διοικητὲς τῆς Ἀνατολῆς. Ἕνας ἀπὸ αὐτοὺς ἦταν ὁ διοικητὴς τῆς Αἰγύπτου Ἀρτέμιος. Ἀλλά, τὴ στιγμὴ ποὺ χιλιάδες κρατικῶν ἀξιωματούχων καὶ ὁ ἁπλὸς λαὸς προσπαθοῦσαν νὰ κολακεύσουν τὸν ἰδιόρρυθμο ἡγεμόνα, ὁ Ἀρτέμιος, ἀντὶ κολακειῶν του ἄσκησε δριμὺ ἔλεγχο γιὰ τὴν θρησκευτική του πολιτικὴ καὶ τὶς διώξεις τῆς Ἐκκλησίας. Παράλληλα ἦρθαν οἱ εἰδωλολάτρες καὶ τὸν συκοφάντησαν ὅτι δῆθεν διώκει τὴν ἀρχαία θρησκεία.
Ὁ Ἰουλιανὸς ἔγινε θηρίο ἀπὸ τὸ θυμό του καὶ ἄρχισε νὰ βρίζει τον Ἀρτέμιο χυδαῖα. Ἐκεῖνος εἶχε σκυμμένο τὸ κεφάλι καὶ σιωποῦσε. Ὅμως ὅταν ἄρχισε νὰ βρίζει τὴν χριστιανικὴ πίστη ὁ Ἀρτέμιος σήκωσε τὸ κεφάλι καὶ μὲ ἡρωικὸ φρόνημα τοῦ εἶπε: «Βασιλιᾶ μου σὲ παρακαλῶ δεῖξε σεβασμὸ στὸν Κύριό μου, τὸν ἀληθινὸ Θεό. Προσπάθησε νὰ καταλάβεις τὸ μέγα λάθος σου γιὰ τὶς διώξεις τῶν Χριστιανῶν, οἱ ὁποῖοι ἀποτελοῦν τὴν εὐγενέστερη μερίδα τῶν ὑπηκόων σου. Ντροπή σου! Ἡ συμπεριφορά σου αὐτὴ σὲ ἀδικεῖ καὶ σὲ ἐξευτελίζει»!
Πρὶν τελειώσει τὸ λόγου του ὁ ἡρωικὸς Ἀρτέμιος, ὁ ἀνεδαφικὸς καὶ σκληροτράχηλος αὐτοκράτορας, τὸν διέκοψε καὶ διέταξε νὰ τοῦ ἀφαιρέσουν ἐπὶ τόπου ὅλα τὰ παράσημα καὶ νὰ τὸν καθαιρέσουν ἀπὸ τὸ ὑψηλό του ἀξίωμα. Ἔδωσε ἐπίσης διαταγὴ νὰ τὸν κλείσουν στὴ φυλακή, μέχρι νὰ συνετισθεῖ.
Ὁ Ἀρτέμιος ἀπογυμνωμένος ἀπὸ τὰ λαμπερὰ καὶ πολύτιμα παράσημά του καὶ τὴν βαρύτιμη στολή του ὁδηγήθηκε στὸ ποιό σκοτεινὸ καὶ ὑγρὸ κελὶ τῆς φυλακῆς. Ἐκεῖ ἔμεινε πολλὲς ἡμέρες χωρὶς τροφὴ καὶ νερό. Ὅμως μιὰ πρωτοφανῆ γαλήνη στὴν ψυχή του, ὑπόμεινε τὴν πεῖνα καὶ τὴ δίψα, δοξολογῶντας τὸν Κύριο καὶ εὐχαριστῶντας Τὸν γιὰ τὴν τιμὴ ποὺ τοῦ ἔκανε νὰ κακοπαθήσει γιὰ τὴ δική Του δόξα. Εἶχε πάρει τὴ μεγάλη ἀπόφαση νὰ μὴν ὑποκύψει στοὺς ἐκβιασμοὺς καὶ τὰ βασανιστήρια, ποὺ ἔνοιωθε ὅτι τὸν περίμεναν.
Ὕστερα ἀπὸ μέρες ὁ Ἰουλιανὸς διέταξε νὰ βγάλουν τον Ἀρτέμιο ἀπὸ τὴ φυλακὴ καὶ νὰ τὸν ὁδηγήσουν μπροστά του, πιστεύοντας ὅτι εἶχε συνετισθεῖ. Τοῦ ζήτησε νὰ προσφέρει θυσία στοὺς «θεούς» του, ἂν ἤθελε νὰ τοῦ χαρίσει τὴ ζωὴ καὶ νὰ τοῦ ξαναδώσει τὴν ἐλευθερία του καὶ τὸ ἀξίωμά του. Ὅμως ἐκεῖνος ἔμεινε ἡρωικὰ ἀμετάπειστος καὶ ἀτρόμητος στὶς φοβέρες ποὺ ἐπακολούθησαν. Ἀφοῦ ἀπολογήθηκε μὲ παρρησία γιὰ τὴν πίστη του καὶ στηλίτευσε τὴν πλάνη τῶν εἰδώλων, ὁδηγήθηκε στὰ φρικτὰ βασανιστήρια. Οἱ ἀπάνθρωποι δήμιοι τοῦ βασιλιᾶ τὸν ἅρπαξαν, τὸν γύμνωσαν δημόσια καὶ τὸν μαστίγωσαν μὲ βούνευρα μέχρι αἵματος. Μετὰ ξέσχισαν τὶς σάρκες του μὲ λεπίδια καὶ ἔκαιγαν τὶς βαθιὲς πληγὲς μὲ δαυλούς. Ὕστερα τοῦ τσάκισαν ὅλα τὰ κόκκαλα μὲ σιδερένιους λοστούς, μεταβάλλοντάς τον σὲ ἄμορφη μᾶζα. Τὸν ἔριξαν καὶ πάλι στὴ φυλακὴ νὰ πεθάνει ἀργὰ καὶ βασανιστικά.
Ὅμως τὸ ἴδιο βράδυ του φανερώθηκε ὁ Χριστὸς καὶ ἀφοῦ τὸν συνεχάρη γιὰ τὴν γενναία ὁμολογία του, τὸν θεράπευσε ἐντελῶς ἀπὸ τὶς πληγές του! Ἐκεῖνος ξέσπασε σὲ αἶνο εὐχαριστίας πρὸς τὸν Κύριο.
Τὸ πρωὶ ὁ δεσμοφύλακας, πῆγε νὰ μαζέψει τὸ πτῶμα του, πιστεύοντας ὅτι θὰ εἶχε πεθάνει. Βλέποντάς τον ζωντανὸ καὶ γερό, τὸν ὁδήγησε στὸν Ἰουλιανό. Ἐκεῖνος γεμᾶτος ἀπορία, πίστεψε πὼς τὸν εἶχαν γιατρέψει οἱ «θεοί» του καὶ γι’ αὐτὸ ζήτησε ἀπὸ τὸν Ἀρτέμιο νὰ τοὺς προσφέρει θυσία! Φυσικὰ ὁ Μάρτυρας ἀρνήθηκε καὶ ἔτσι συνεχίστηκε δεύτερος γῦρος βασανιστηρίων. Πῆραν μιὰ μεγάλη μυλόπετρα καὶ τὸν καταπλάκωσαν, πιστεύοντας ὅτι θὰ πέθαινε. Ἀλλὰ ἐκεῖνος συνέχιζε, παρὰ τὸ ἀφόρητο μαρτύριο, νὰ δοξολογεῖ τὸν ἀληθινὸ Τριαδικὸ Θεό.
Ὁ Ἰουλιανός, ὁ ὁποῖος παρίστατο καὶ ἀπολάμβανε τὸ θέαμα, ἔδωσε διαταγὴ καὶ ἀποκεφάλισαν τὸ Μάρτυρα καὶ πέταξαν τὸ ἄψυχο σῶμα του στὰ σκουπίδια. Κάποιοι πιστοὶ Χριστιανοὶ τὸ περιμάζεψαν καὶ τὸ ἔθαψαν μὲ τιμές. Ἀργότερα μεταφέρθηκε στὰ Πριγκιποννήσια, στὴν Ὀξιά, ὅπου ἐνταφιάστηκε στὸ Ναὸ τοῦ Τιμίου Προδρόμου. Ἡ μνήμη του τιμᾶται στὶς 20 Ὀκτωβρίου καὶ θεωρεῖται ὁ ἰατρὸς τῆς κήλης καὶ τῶν οὐροποιητικῶν παθήσεων.

Ἀπολυτίκιον
Ἦχος πλ. α’. Τὸν συνάναρχον Λόγον.
Εὐσέβειας τοῖς τρόποις καλλωπιζόμενος, ἀθλητικῆς ἀγλαΐας ὤφθης σοφὲ κοινωνός, πρὸς ἀγῶνας ἀνδρικοὺς παραταξάμενος· ὅθεν ὡς λύχνος φωταυγής, τῶν θαυμάτων τὰς βολάς, ἐκλάμπεις τῇ οἰκουμένῃ, Ἀρτέμιε Ἀθλοφόρε, πρὸς σωτηρίαν τῶν ψυχῶν ἡμῶν.

Κοντάκιον
Ἦχος πλ. δ’. Τῇ ὑπερμάχῳ.
Ὡς ἀριστέα τοῦ Σωτῆρος πολυθαύμαστον Καὶ παροχέα ἰαμάτων πλουσιόδωρον Ἀνυμνοῦμέν σε προφρόνως Μεγαλομάρτυς. Ἀλλ’ ὡς πέλων ἰατὴρ τῆς κήλης ἄριστος, Ἀσινῆ με ἐκ τῆς βλάβης ταύτης φύλαττε, Ἵνα κράζω σοι, χαίροις Μάρτυς Ἀρτέμιε.

ΤΟ ΣΥΝΑΞΑΡΙ ΤΗΣ ΗΜΕΡΑΣ
20 Ὀκτωβρίου 2025 ἑορτάζουν:
Ὁ Ἅγιος Ἀρτέμιος ὁ Μεγαλομάρτυρας
Ἡ Ὁσία Ματρώνα ἡ Χιοπολίτιδα, ἡ θαυματουργή
Ἀνακομιδὴ Ἱερῶν λειψάνων τοῦ Ὁσίου Γερασίμου τοῦ Νέου Ἀσκητῆ, τοῦ Πελοποννήσιου
Οἱ Ἅγιοι Ἐβόρης καὶ Ἐνόης
Οἱ Ἅγιοι Ζεβινάς, Γερμανός, Νικηφόρος καὶ Ἀντωνίνος
Ἡ Ἁγία Μαναθὼ ἡ παρθένος
Ὁ Ἅγιος Βασίλειος ἐπίσκοπος Τραπεζοῦντας
Ἀνακομιδὴ Ἱερῶν Λειψάνων τοῦ Ὁσίου Γρηγορίου Καλλίδη
Συντάκτης