Τοῦ Λάμπρου Κ. Σκόντζου
Θεολόγου – Καθηγητοῦ
Κάποιοι ἅγιοι τῆς Ἐκκλησίας μας ἀπολαμβάνουν ἰδιαίτερης τιμῆς ἀπὸ τοὺς πιστούς. Θεωροῦνται δημοφιλεῖς, διότι τοὺς αἰσθάνεται ὁ λαὸς κοντά του καὶ ἀρωγοὺς στὰ προβλήματά του. Ἕνας ἀπὸ τοὺς πλέον δημοφιλεῖς ἁγίους εἶναι καὶ ὁ ἅγιος Φανούριος ὁ Μεγαλομάρτυς καὶ Θαυματουργός.
Ὁ ἅγιος αὐτὸς ἦταν ἐντελῶς ἄγνωστος στὴν Ἐκκλησία μας. Κανένα συναξάρι δὲν τὸν ἀνέφερε καὶ καμιὰ τιμὴ δὲν τοῦ ἀπένειμε ὁ πιστὸς λαός. Αὐτὰ ὡς τὰ χρόνια τῆς τουρκοκρατίας, ὅταν οἱ Ἀγαρηνοὶ εἶχαν καταλάβει τὸ νησὶ τῆς Ρόδου. Ἐπιχειρῶντας νὰ τὴν ὀχυρώσουν, ἐπισκευάζοντας τὰ παλιὰ τείχη, κατεδάφιζαν παλιὰ οἰκοδομήματα στὰ νότια τῆς πόλεως, γιὰ νὰ χρησιμοποιήσουν τὶς πέτρες γιὰ τὶς ἀνοικοδόμηση τοῦ φρουρίου. Εἶχαν ἀγγαρεύει τοὺς Χριστιανοὺς τῆς νήσου γιὰ τὴν ἐπίπονη αὐτὴ ἐργασία. Μεταξὺ τῶν ἐρειπίων βρῆκαν ἕνα ὄμορφο παμπάλαιο ναό, καὶ πλῆθος ἱερῶν εἰκόνων, οἱ ὁποῖες εἶχαν σβήσει ἀπὸ τὰ χρόνια. Ἀλλὰ ἡ σκαπάνη ἑνὸς ἐργάτη ἔπεσε σὲ μιὰ θαυμάσια διατηρημένη εἰκόνα, ἡ ὁποία εἰκόνιζε ἕναν ὄμορφο στρατιωτικὸ ἅγιο, ὁ ὁποῖος ἐπιγράφονταν ὡς «Ὁ Ἅγιος Φανούριος». Γύρω ἀπὸ τὸ εἰκονιζόμενο πρόσωπο εἶχε παραστάσεις ἀπὸ τὴ ζωὴ καὶ τὸ μαρτύριό του.
Ἡ Ἐκκλησία καὶ οἱ εἰδικοὶ μελέτησαν τὴν Ἱερὴ Εἰκόνα καὶ ἀποφάνθηκαν ὅτι πρόκειται γιὰ στρατιωτικὸ ἅγιο – Μάρτυρα τῆς Ἐκκλησίας μας, τῶν πρώτων χριστιανικῶν χρόνων καὶ ἀπὸ τὶς παραστάσεις συνέθεσαν τὸ συναξάρι του.
Ὁ Φανούριος ὑπηρετοῦσε στὸ ρωμαϊκὸ στρατὸ καὶ ἦταν ἀξιωματοῦχος. Εἶχε προσηλυτισθεῖ στὴν χριστιανικὴ πίστη καὶ ἔγινε ἔνθερμος Χριστιανός. Τὴν ἐποχὴ ἐκείνη τὸ ρωμαϊκὸ κράτος δίωκε μὲ πρωτοφανῆ μανία τοὺς Χριστιανούς, διότι δὲν ἤθελαν νὰ τιμοῦν καὶ νὰ λατρεύουν τοὺς «θεοὺς» τῆς αὐτοκρατορίας. Οἱ πολῖτες εἶχαν βεβαίως τὸ δικαίωμα νὰ λατρεύουν ὅποιους «θεοὺς» ἤθελαν, μὲ τὴν προϋπόθεση, ὅτι θὰ τιμοῦν καὶ τοὺς «θεούς» – «προστάτες» τῆς αὐτοκρατορίας. Γιὰ νὰ διαπιστώσουν σέβονταν (καὶ) τοὺς αὐτοκρατορικοὺς «θεούς», καλοῦνταν νὰ κάνουν δημόσια θυσία σ’ αὐτούς, ἐνώπιον ἐπιτετραμμένων κρατικῶν ὑπαλλήλων. Ὅποιοι ἀρνοῦνταν νὰ θυσιάσουν θεωροῦνταν ἐχθροὶ τῆς αὐτοκρατορίας καὶ τοὺς ἐπιβάλλονταν βαρύτατες ποινές, ἕως καὶ θάνατος. Φυσικὰ ἐκεῖνοι ποὺ ἀρνοῦνταν κυρίως νὰ θυσιάσουν στοὺς ψεύτικους «θεοὺς» ἦταν οἱ Χριστιανοί, διότι γι’ αὐτοὺς ὁ Θεὸς ἕνας εἶναι καὶ πὼς «οἱ θεοὶ τῶν ἐθνῶν (εἶναι) δαιμόνια» (Ψάλμ.95,5). Γι’ αὐτὸ καὶ ὑφίσταντο γιὰ δυόμισι αἰῶνες ἀπηνεῖς διωγμοὺς καὶ ἀπερίγραπτα μαρτύρια. Περισσότεροι ἀπὸ ἕντεκα ἑκατομμύρια Μάρτυρες ἔχασαν τὴ ζωή τους αὐτὴ τὴν ἡρωικὴ περίοδο.
Ἕνας ἀπὸ αὐτούς, ποὺ δὲν δέχτηκε νὰ κάμει δημόσια θυσία στοὺς δαιμονικοὺς «θεούς», ἦταν ὁ Φανούριος. Μετὰ τὴν ἄρνησή του συνελήφθη καὶ ὁδηγήθηκε στὸν ἁρμόδιο δικαστὴ γιὰ νὰ ἀπολογηθεῖ. Στάθηκε μὲ θάρρος καὶ παρρησία μπροστά του καὶ ὁμολόγησε τὴν πίστη του στὸν ἀληθινὸ Τριαδικὸ Θεό, ποὺ μᾶς ἀποκάλυψε ὁ σαρκωμένος Υἱός Του, ὁ Κύριος Ἰησοῦς Χριστός. Παράλληλα στηλίτευσε τὴν παγανιστικὴ πίστη στὰ ἄψυχα εἴδωλα ὡς ἀνοησία καὶ τὸ χειρότερο: ὡς λατρεία τῶν δαιμόνων, μέσῳ τῶν εἰδωλολατρικῶν «θεῶν».
Μετὰ ἀπὸ αὐτὸ ὁ δικαστὴς τὸν παρέδωσε στοὺς δημίους – βασανιστὲς γιὰ νὰ τὸν «συνετίσουν» καὶ νὰ τὸν συνεφέρουν ἀπὸ τὴν «πλάνη» καὶ «δεισιδαιμονία» τοῦ Χριστιανισμοῦ, διότι ἔτσι θεωροῦσαν τὴ νέα πίστη. Ἡ Εἰκόνα δείχνει νὰ τὸν πετροβολοῦν στὸ κεφάλι, ἐκεῖνος νὰ ὑπομένει μὲ καρτερία καὶ ἀνεξικακία τὸ μαρτύριο, δοξολογῶντας τὸν Κύριο.
Στὴ συνέχεια ἄρχισαν νὰ τὸν κτυποῦν μὲ ρόπαλα καὶ μαστίγια σὲ ὅλο του τὸ σῶμα. Τὸν ἔριξαν καταγῆς ἡμίγυμνο καὶ τὸν ποδοπατοῦσαν. Ἐκεῖνος καὶ πάλι ἀντιμετώπιζε μὲ ἡρωισμὸ καὶ χωρὶς διαμαρτυρίες τὸ νέο μαρτύριο.
Ἡ Εἰκόνα τὸν παρουσιάζει γαλήνιο καὶ ἤρεμο νὰ ὑπομένει τὴ φρικτὴ δοκιμασία. Μετὰ τὸν ἔριξαν στὴ φυλακή, ὅπου ὅμως κάποιοι ἄγριοι φρουροί του ξέσκιζαν τὸ σῶμα μὲ σιδερένια νύχια. Αὐτὸ ἦταν ἕνα ἀπὸ τὰ συνηθισμένα βασανιστήρια κατὰ τῶν Χριστιανῶν, διότι ἦταν τὸ πλέον ἐπώδυνο, ἀφοῦ στὶς βαθιὲς πληγὲς ἔριχναν καυτὸ λάδι ἢ ἁλάτι, ἢ τὶς ἔκαιγαν μὲ ἀναμμένους πυρσούς. Οἱ πόνοι ποὺ προκαλοῦσε ἦταν ἀνυπόφοροι. Ἔτσι πίστευαν ὅτι μποροῦσαν νὰ κάμψουν τὴν ἐπιμονὴ τῶν Χριστιανῶν νὰ ἀρνοῦνται τοὺς «θεοὺς» τοῦ κράτους καὶ νὰ ὁμολογοῦν τὸ Χριστό, ὡς τὸν μόνο ἀληθινὸ Θεό.
Στὴν ἑπόμενη παράσταση εἰκονίζεται νὰ ρίχνεται καὶ πάλι στὴ φυλακὴ γιὰ νὰ μπορέσει νὰ σκεφτεῖ τὴ δεινὴ θέση του καὶ νὰ καμφθεῖ. Κατόπιν εἰκονίζεται νὰ προσπαθεῖ ὁ δικαστὴς νὰ τὸν κάνει νὰ ἀλλάξει γνώμη τάζοντάς του ἀξιώματα καὶ τιμές. Ὅμως ὁ ἅγιος ἔμεινε ἑδραῖος στὴν πίστη του. Γι’ αὐτὸ καὶ ἀκολουθοῦν νέα χειρότερα μαρτύρια. Τὸν ἔδεσαν χειροπόδαρα σὲ κατακόρυφο ξύλο καὶ ἕνας δήμιος τοῦ ἔκαιγε τὰ πλευρά. Ὁ Μάρτυρας καὶ πάλι ἔμεινε σταθερὸς στὴν ἀπόφασή του, ἀτάραχος καὶ γαλήνιος. Αὐτὸ ἐξαγρίωνε περισσότερο τοὺς βασανιστές του καὶ γι’ αὐτὸ τὸν ὑπέβαλαν σὲ πιὸ ἐπώδυνα μαρτύρια. Τὸν ἔδεσαν ἡμίγυμνο σὲ τροχὸ μὲ καρφιά. Καθὼς γύριζε ὁ τροχός, ξέσκιζε τὶς σάρκες τοῦ μάρτυρα. Ἀλλὰ καὶ αὐτὸ τὸ μαρτύριο δὲν τὸν λύγισε.
Στὴν ἑπόμενη παράσταση εἰκονίζεται νὰ τὸν ρίχνουν σὲ βαθὺ λάκκο μὲ ἄγρια θηρία, γιὰ νὰ τὸν κατασπαράξουν. Ἀλλὰ ἐκεῖνα δὲν τὸν πείραξαν! Τὸν ὁδήγησαν ξανὰ στὸν εἰδωλολατρικὸ βωμό, νὰ τὸν βάλουν μὲ τὸ ζόρι νὰ θυσιάσει, ἀλλὰ ἐκεῖνος ἀρνήθηκε. Τοῦ ἔδωσαν ἀναμμένα κάρβουνα ἀπὸ τὸ βωμὸ νὰ κρατήσει στὰ χέρια του. Ἐκεῖνος προτίμησε τὸ φρικτὸ πόνο τοῦ ἐγκαύματος, παρὰ νὰ ὑποκύψει.
Ὁ δικαστὴς καὶ οἱ δήμιοι ἔνοιωσαν ἀπογοήτευση ἀπὸ τὸν ἡρωισμὸ τοῦ Μάρτυρα καὶ καταισχύνη. Γι’ αὐτὸ ἔβγαλε τὴν τελεσίδικη ἀπόφασή του: θάνατος διὰ τῆς πυρᾶς! Στὴ δωδέκατη παράσταση εἰκονίζεται ὁ Μάρτυρας νὰ βρίσκεται δεμένος μέσα σὲ θεόρατες φλόγες νὰ κατατρώγουν τὸ βασανισμένο νεανικὸ κορμί του. Νὰ ἔχει ὑψωμένα τὰ χέρια στὸν οὐρανὸ καὶ νὰ ὑμνεῖ τὸν ἀληθινὸ Τριαδικὸ Θεό, ποὺ τὸν ἀξίωσε νὰ δώσει τὴ ζωή του γιὰ τὴν ἀγάπη τὴ δική Του καὶ νὰ γραφεῖ τὸ ὄνομά του στὸ «Βιβλίο τῆς Ζωῆς»! Ἡ μνήμη του ἑορτάζεται στὶς 27 Αὐγούστου.

Ἀπολυτίκιον
Ἦχος α’. Τῆς ἐρήμου πολίτης.
Φερωνύμως ἐκλάμψας, ἐκ τῆς Ῥόδου Φανούριε, ὡς φωστὴρ ἀεὶ καταυγάζεις, Ἐκκλησίας τὸ πλήρωμα· τὴν γνῶσιν φανεροῖς γὰρ τῶν κρυπτῶν, νοσήματα διώκεις χαλεπά, καὶ παρίστασαι ταχύτατος βοηθός, τῶν πίστει ἀναβοώντων· Δόξα τῷ σὲ δοξάσαντι Χριστῷ, δόξα τῷ σὲ φανερώσαντι, δόξα τῷ ἐνεργοῦντι διὰ σοῦ, μέγιστα θαύματα.

Κοντάκιον
Ἦχος γ’. Ἡ Παρθένος σήμερον.
῾Ιερεῖς διέσωσας, αἰχμαλωσίας ἀθέου, καὶ δεσμὰ συνέθλασας, δυνάμει θείᾳ θεόφρον· ᾔσχυνας, τυράννων θράση γενναιοφρόνως· εὔφρανας, Ἀγγέλων τάξεις Μεγαλομάρτυς· διὰ τοῦτό σε τιμῶμεν, θεῖε ὁπλῖτα, Φανούριε ἔνδοξε.

ΤΟ ΣΥΝΑΞΑΡΙ ΤΗΣ ΗΜΕΡΑΣ
27 Αὐγούστου 2025 ἑορτάζουν:
Ὅσιος Ποιμήν
Ἁγία Ἀνθοῦσα ἡ νέα
Ἅγιος Φανούριος ὁ Νεοφανής, ὁ Μεγαλομάρτυρας
Ἅγιος Λιβέριος ὁ Ὁμολογητής, Πάπας Ρώμης
Ἅγιος Ὅσιος ἐπίσκοπος Κορδούης τῆς Ἱσπανίας
Μνήμη τῆς Βάπτισης τοῦ Αἰθίοπα Εὐνούχου ἀπὸ τὸν Ἅγιο Φίλιππο
Ἅγιος Ἀρκάδιος ὁ βασιλιᾶς

Συντάκτης