Τοῦ Λάμπρου Κ. Σκόντζου
Θεολόγου – Καθηγητοῦ
Ἡ ἀττικὴ γῆ, ἀφ’ ὅτου κηρύχτηκε τὸ εὐαγγέλιο τοῦ Χριστοῦ, ἀνάδειξε μιὰ πλειάδα ἁγίων, οἱ ὁποῖοι λαμπρύνουν τὸ ἁγιολογικὸ στερέωμα τῆς Ἐκκλησίας μας. Ἕνας ἀπὸ αὐτοὺς ὑπῆρξε ὁ ἅγιος Τιμόθεος Ἐπίσκοπος Εὐρίπου. Ἕνας ὁλόφωτος ἀστέρας, μιὰ μεγάλη πνευματικὴ προσωπικότητα, σὲ δύσκολους καιροὺς γιὰ τὴν Ἐκκλησία καὶ τὸ Ἔθνος μας.
Γεννήθηκε τὸ ἔτος 1510 στὸν Κάλαμο Ἀττικῆς. Τὸ ὄνομά του ἦταν Τάσος Καλαμιώτης. Ὁ πατέρας του ἦταν ἱερέας τοῦ χωριοῦ, ὁ ὁποῖος τοῦ δίδαξε τὰ πρῶτα γράμματα. Προπαντὸς τοῦ ἐνέπνευσε τὴν πίστη στὸ Θεὸ καὶ τὴν ἐνάρετη ζωή. Τόσο ὁ ἱερέας πατέρας του, ὅσο καὶ ἡ εὐσεβὴς πρεσβυτέρα μητέρα του, γέμισαν τὴν παιδική του ψυχὴ ἀπὸ ἀγάπη γιὰ τὴν Ὀρθοδοξία, τὴν μόνη ἀληθινὴ πίστη. Ἀπὸ μικρὸ παιδὶ ἔδειξε μεγάλη ἔφεση στὰ γράμματα, γιὰ τοῦτο οἱ γονεῖς του τὸν ἔστειλαν στὰ σχολεῖα τῶν Ἀθηνῶν, ὅπου ἔλαβε τὴν καλλίτερη δυνατὴ μόρφωση τῆς ἐποχῆς του. Κύριος δάσκαλός του ὑπῆρξε ὁ Ἐπίσκοπος Ὠρεοῦ τῆς Βόρειας Εὔβοιας, ὁ ὁποῖος καὶ χρηματοδότησε τὶς σπουδές του. Μετὰ τὸ πέρας των σποδὼν τοῦ γύρισε γιὰ λίγο καιρὸ στὸν Κάλαμο.
Ἀλλά, ἀπὸ τὴν ἡλικία τοῦ ἐφήβου, ἔδειξε τὴν κλήση του πρὸς τὸν μοναχισμὸ καὶ τὸν ἀναχωρητισμό. Ἐκεῖνος ποὺ τὸν ἐνέπνευσε νὰ ἀσπασθεῖ τὸν μοναχισμὸ ἦταν ὁ σεβαστός του δάσκαλος Ἐπίσκοπος Ὠρεοῦ, τὸν ὁποῖο κάλεσε στὴ Βόρεια Εὔβοια καὶ τὸν ἔκανε ἀρχικὰ γραμματέα του. Ἐκάρη ἀπὸ ἐκεῖνον μοναχὸς καὶ ἔλαβε τὸ μοναχικὸ ὄνομα Τιμόθεος καὶ στὴ συνέχεια τὸν χειροτόνησε διάκονο καὶ πρεσβύτερο. Ἀπὸ τότε ξεκίνησε καὶ ἡ πνευματική του προσφορὰ πρὸς τὴν Ἐκκλησία καὶ τὸν ὑπόδουλο στοὺς τούρκους λαὸ τῆς περιοχῆς.
Εἶχε δὲ τέτοιο ζῆλο, ὥστε ὅταν τελοῦσε τὰ Ἱερὰ Μυστήρια καὶ ἰδίως τὴν Θεία Εὐχαριστία, θεωροῦσε τὸν ἑαυτό του ἑκούσιο ὄργανο τοῦ Θεοῦ γιὰ τὸν ἁγιασμὸ τῶν πιστῶν.
Μετὰ τὸν θάνατο τοῦ γέροντα Ἐπισκόπου του, πῆρε τὴ θέση του αὐτός, ἐξελέγη ἐπίσκοπος Ὠρεοῦ. Ἀλλὰ ὕστερα ἀπὸ λίγο καιρὸ ἐξελέγη Μητροπολίτης Εὐρίπου μὲ ἕδρα τὴν Χαλκίδα. Ὡς μητροπολίτης ἀνάλωσε κυριολεκτικὰ τὸν ἑαυτό του γιὰ τὴν πνευματικὴ ἀναγέννηση τοῦ ποιμνίου του καὶ τὴν κοινωνικὴ διακονία τῶν ἀναξιοπαθούντων, χωρὶς καμιὰ διάκριση. Μαζὶ μὲ τοὺς Χριστιανοὺς ἀνακούφιζε καὶ τοὺς ἀλλόθρησκους τούρκους καὶ ἑβραίους. Αὐτὸ τὸν ἔκανε πολὺ ἀγαπητὸ σὲ ὅλους, ἀκόμα καὶ στοὺς τούρκους.
Ἀλλὰ δὲν ἄργησε νὰ ἀλλάξει τὸ κλίμα. Ὁ Σουλτᾶνος Σελὶμ ὁ Β’(1566-1574), θέλοντας νὰ ἐξισλαμίσει τοὺς μὴ μουσουλμάνους ὑπηκόους τῆς Ὀθωμανικῆς αὐτοκρατορίας, ἔβγαλε ἀπόφαση νὰ μετατραποῦν σὲ τζαμιὰ οἱ μεγαλύτεροι καὶ λαμπρότεροι χριστιανικοὶ ναοί. Τότε ὁ Τιμόθεος ἀντέδρασε μὲ σφοδρότητα καὶ διαμήνυσε στὸν ντόπιο τουρκαλβανὸ πᾶσα ὅτι δὲν θὰ ἐπιτρέψει νὰ ἐφαρμοστεῖ τὸ σουλτανικὸ φιρμάνι. Ὁ βάρβαρος καὶ ἀδίστακτος πασᾶς θεώρησε τὴ στάση τοῦ ἁγίου Ἐπισκόπου ἐχθρικὴ πρὸς τὴν Ὑψηλὴ Πύλη καὶ τὸν κήρυξε ἐχθρὸ τοῦ ὀθωμανικοῦ κράτους. Μάλιστα σχεδίασε νὰ τὸν σκοτώσει. Ἀλλὰ ὅμως ἡ κρυπτοχριστιανὴ σύζυγος τοῦ πασᾶ, παλιὸ πνευματικό του παιδί, τὸν εἰδοποίησε νὰ φυλαχτεῖ. Τοῦ ἔδωσε ἕνα μεγάλο χρηματικὸ ποσὸ καὶ τὸν συμβούλεψε νὰ φύγει ἀπὸ τὴν περιοχή. Ὑπάρχει ἡ μαρτυρία ὅτι τὸν προστάτεψαν καὶ τὸν βοήθησαν νὰ φύγει οἱ τοῦρκοι της Εὔβοιας, οἱ ὁποῖοι, ὅπως εἴπαμε τὸν ἐκτιμοῦσαν καὶ τὸν ἀγαποῦσαν.
Ὁ Τιμόθεος, βλέποντας ὅτι ὄντως κινδύνευε ἡ ζωή του, ἕνα βράδυ τοῦ ἔτους 1572, μὲ τὴ συνοδεία δύο κληρικῶν του, πέρασε κρυφὰ στὴν ἀντίπερα ὄχθη τῆς Ἀττικῆς καὶ ἐγκαταστάθηκε ἀρχικὰ στὴν γενέτειρά του, ὅπου ἔμεινε γιὰ λίγο καιρό, στὴν ἐκεῖ μικρὴ Μονὴ Κολολιβαδίου.
Ὅμως ἕνα σημαντικὸ γεγονὸς ἄλλαξε τὰ πράγματα στὴν ὑπόδουλη Ἑλλάδα. Ἡ ἧττα τῶν Τούρκων ἀπὸ τὶς συνασπισμένες χριστιανικὲς εὐρωπαϊκὲς δυνάμεις τὸ 1571 στὶς Ἐχινάδες Νήσους (Ναυμαχία της Ναυπάκτου), ὑπὸ τὸν Αὐστριακὸ δὸν Χουάν, εἶχε ὡς ἀποτέλεσμα νὰ ἐνταθοῦν οἱ διωγμοὶ κατὰ τῶν ὑποδούλων Χριστιανῶν ἀπὸ τοὺς τούρκους. Ἔτσι κινδύνευε περισσότερο ἡ ζωὴ τοῦ ἐξόριστου Ἐπισκόπου.
Περὶ τὸ 1573-74 ὁ πασᾶς τῆς Χαλκίδος εἶχε στείλει ἀνθρώπους του νὰ τὸν συλλάβουν, ἀλλὰ ὁ Τιμόθεος πρόλαβε καὶ κρύφτηκε στὸ «Ὅρος τῶν Ἀμώμων», ὅπως ὀνομαζόταν τὸ Πεντελικὸ ὅρος, σὲ ἀσκητήριο πρὸς τιμὴν τῆς Ἁγίας Τριάδος, ὅπου προσέλκυσε καὶ ἄλλους ἀσκητές.
Ἀλλὰ ἐκεῖνος ποθοῦσε τὴν ἡσυχία, διότι οἱ πολλοὶ συνασκητές του τοῦ στεροῦσαν αὐτὸν τὸν πόθο του. Γι’ αὐτὸ ἀναζητοῦσε ἄλλον τόπο, ὅπου θὰ ἵδρυε δικό του ἡσυχαστήριο. Ἐρευνῶντας ὅλη τὴν περιοχή, μὲ μιὰ μικρή του συνοδεία, ἔφτασε σὲ ἕνα σημεῖο γεμᾶτο ἀγριελιὲς καὶ ὅπου ἐκεῖτο παλαιὸς σκελετός. Ἐξετάζοντάς τον διαπίστωσε πὼς στὴν περιοχὴ τῆς καρδιᾶς του ἦταν χαραγμένη ἡ εἰκόνα τῆς Παναγίας Γλυκοφιλούσας. Λέγεται πὼς στὴ θέση ἐκείνη ὑπῆρξε κατὰ τὴν ἀρχαιότητα ἱερὸ τῆς Ἀθηνᾶς. Κατὰ ἄλλη παράδοση, τὸν ὁδήγησε ἐκεῖ ἡ ἴδια ἡ Παναγία γιὰ νὰ κτίσει Ἱερὰ Μονὴ πρὸς τιμήν της. Σύμφωνα ἄλλη παράδοση, ἡ Παναγία τὸν ὁδήγησε σὲ παρακείμενη καλύβα, ὅπου βρῆκε σκελετὸ μοναχοῦ νὰ ἔχει ἀγκαλιὰ τὴν εἰκόνα τῆς Παναγίας Γλυκοφιλούσας.
Ὁ ἅγιος ἐνέκρινε τὸν χῶρο καὶ ἔδωσε ἐντολὴ γιὰ τὴν ἀνοικοδόμηση τῆς Μονῆς, ἀφιερωμένη στὴν Κοίμηση τῆς Θεοτόκου. Εἶναι ἡ σωζόμενη ὡς τὰ σήμερα φημισμένη Ἱερὰ Μονὴ Πεντέλης.
Ἡ ἀνέγερση ἔγινε ἀνάμεσα στὰ ἔτη 1576-1578. Ἀφοῦ τὴν ἐπάνδρωσε καὶ τὴν ὀργάνωσε, τὴν ποίμανε γιὰ πέντε χρόνια καὶ κατόπιν ἀποσύρθηκε σὲ κτῆμα, ποὺ ἀγόρασε στὴν περιοχή του Γέρακα, γιὰ μεγαλύτερη ἡσυχία. Κατόπιν πέρασε καὶ ἀπὸ ἄλλα ἡσυχαστήρια, ὅπως τοῦ Μπογιατίου Ἀττικῆς (Ἅγιος Στέφανος), τὸ Καστράκι, τοῦ Ἁγίου Γεωργίου Κοκκιναρὰ καὶ τὸ Θαλάσσι, μιὰ βαλτώδη περιοχὴ στὴ βάση τοῦ Πεντελικοῦ. Πέρασε ἐπίσης καὶ ἀπὸ τὴν Ἱερὰ Μονὴ Μεταμορφώσεως τοῦ Σωτῆρος Καλοῦ Λιβαδίου στὸν Κάλαμο, τὸ χωριό του.
Λίγο μετὰ τὸν συναντᾶμε στὴ Σκήτη τοῦ Ἁγίου Γεωργίου Χωστοῦ, στὴ Γαργηττό, νότια τοῦ Πεντελικοῦ ὅρους. Μετὰ ἀπὸ καιρό, τὸ 1580, ἐγκαταστάθηκε στὴ Σκήτη τοῦ Ἁγίου Γεωργίου Βραυρώνας Ἀττικῆς. Ἐκεῖ ἀνακαίνισε τὴ Μονὴ καὶ ἔκτισε καινούργια κελιά. Κατὰ τὴν παραμονή του ἐκεῖ συνέβη ἕνα μεγάλο θαῦμα. Κάποιοι τοῦρκοι πειρατὲς ἅρπαξαν τὰ παιδιὰ μιᾶς τουρκάλας γαιοκτήμονος. Ἐκείνη πληροφορήθηκε γιὰ τὴν ἁγιότητά του καὶ γι’ αὐτὸ ἔτρεξε κοντά του νὰ τὸν παρακαλέσει νὰ σώσει τὰ παιδιά της. Τὸ θαῦμα ἔγινε, μὲ τὶς προσευχές του οἱ πειρατὲς ἀπελευθέρωσαν τὰ παιδιά. Ἐκείνη ὡς εὐγνωμοσύνη, τοῦ παραχώρησε μιὰ μεγάλη ἔκταση, ἀπὸ τὴν ἰδιοκτησία της στὴν περιοχὴ Βραυρώνας.
Ἀλλὰ καὶ ἐδῶ δὲν βρῆκε ἡσυχία. Οἱ ἄλλοι γαιοκτήμονες τῆς περιοχῆς θεώρησαν ὅτι ὁ πολλαπλασιασμὸς τῶν κτημάτων τους ἐνεῖχε κίνδυνο γιὰ τὶς δικές τους ἰδιοκτησίες καὶ γι’ αὐτὸ ἄρχισαν νέες διώξεις γιὰ τὸν Τιμόθεο. Γιὰ ἐκφοβισμό του ἔκαψαν τὴ βάρκα ποὺ ψάρευε. Γι’ αὐτὸ ἀναγκάστηκε καὶ πάλι νὰ ἐκτοπιστεῖ. Πέρασε στὴν ἀπέναντι νῆσο Κέα (Τζια), ὅπου ἐγκαταστάθηκε στὴν ἐρειπωμένη Ἱερὰ Μονὴ Ἁγίου Ἰωάννου Προδρόμου. Τὰ καλοκαίρια σύχναζε σὲ σπήλαιο στὴν περιοχή του Λούρου, ὅπου διῆγε μὲ νηστεία, ἀγρυπνία καὶ ἀδιάλειπτη προσευχή.
Ἐκεῖ ἔκαμε ἄλλο ἕνα θαῦμα, ἀνέβλυσε γάργαρο νερὸ ἀπὸ τὰ ξερὰ βράχια. Ἡ πηγὴ ὑπάρχει ὡς τὰ σήμερα καὶ μαζὶ ναὸς τοῦ Ἁγίου Παντελεήμονα.
Ἴσως διερωτηθεῖ κάποιος, γιατί εἶχε ὅλες αὐτὲς τὶς μετακινήσεις. Ἡ ἀπάντηση εἶναι ὅτι ὁ ἴδιος ἦταν ἀνεξίκακος ἄνθρωπος. Ἔδινε τόπο στὴν ὀργὴ καὶ προτιμοῦσε τὴ φυγὴ ἀπὸ τὶς φασαρίες. Εἶχε ὡς ἀρχή του τὸ «φοβοῦ καὶ φεῦγε»! Ἦταν ἐπίσης ἄνθρωπος τῆς ἡσυχίας κι ἀκόμη: σὲ ὅλες τὶς περιοχὲς ποὺ πήγαινε δημιουργοῦσε πνευματικὲς ἑστίες, οἱ ὁποῖες λειτουργοῦν ὡς τὰ σήμερα!
Μὲ τὸν προσωπικό του ἀγῶνα καθάρθηκε, ἁγιάστηκε καὶ θεώθηκε. Ἔλαβε μάλιστα τὸ χάρισμα τῆς θαυματουργίας. Ὁ Ἅγιος ἔγινε γνωστὸς γιὰ τὰ θαύματά του ἐν ζωῇ, μετὰ τὸ θάνατό του ὡς διώκτης τῶν ἀσθενειῶν τῆς χολέρας καὶ τῆς πανώλης. Τὰ λείψανά του συνδέθηκαν μὲ πολλαπλᾶ θαύματα ὅπως ἐκείνου τῆς ἐξαφάνισης τῶν ἀκρίδων ἀλλὰ καὶ τῆς πανώλης.
Τσακισμένος ἀπὸ τὶς ταλαιπωρίες καὶ τὸν ἀσκητικό του ἀγῶνα, κοιμήθηκε εἰρηνικὰ στὶς 16 Αὐγούστου τοῦ ἔτους 1590,σε ἡλικία 80 ἐτῶν, στὸ σπήλαιο Λούρου. Τὸ ἱερό του λείψανο ἐτάφη στὸ ἐκκλησάκι τοῦ Ἁγίου Παντελεήμονος. Ἀλλὰ ἀργότερα παρουσιάστηκε σὲ ὄνειρο μοναχῶν καὶ τοὺς παρότρυνε νὰ μεταφέρουν τὸ λείψανό του στὴν Ἱερὰ Μονὴ Κοιμήσεως Θεοτόκου Πεντέλης. Ὅμως στὰ 1821 τὰ τουρκικὰ στρατεύματα λεηλάτησαν τὴ Μονὴ καὶ ἐξαφάνισαν τὰ τίμια λείψανά του. Σώθηκε μόνο ἡ τίμια Κάρα του καὶ ἡ εἰκόνα τῆς Παναγίας Γλυκοφιλούσας.
Ἡ μνήμη του τιμᾶται στὶς 16 Αὐγούστου, τὴν ἡμέρα τῆς ὁσιακῆς κοιμήσεώς του. Τιμᾶται ἰδιαιτέρως στὴν Ἱερὰ Μονὴ Κοιμήσεως Θεοτόκου Πεντέλης, ὁ ὁποῖος θεωρεῖται κτήτορας καὶ προστάτης. Ναοί του ὑπάρχουν στὴ Χαλκίδα, στὴν Κέα καὶ στὴν Γαργηττὸ Ἀττικῆς.

ΤΟ ΣΥΝΑΞΑΡΙ ΤΗΣ ΗΜΕΡΑΣ
16 Αὐγούστου 2025 ἑορτάζουν:
Ἅγιος Διομήδης
Ἀνάμνηση τῆς εἰσόδου τῆς ἀχειροτεύκτου μορφῆς τοῦ Κυρίου ἐκ τῆς Ἐδεσσηνῶν πόλεως εἰς τὴν Βασιλίδα
Ἅγιος Σταμάτιος ἀπὸ τὸν Βόλο
Ἅγιος Ἀπόστολος ὁ Νέος
Ὅσιος Τιμόθεος ἐπίσκοπος Εὐρίπου κτίτορας τῆς Ἱερᾶς Μονῆς Πεντέλης
Ὅσιος Ἰωσὴφ ὁ Ἡσυχαστὴς ὁ καὶ Σπηλαιώτης
Ὅσιος Χαιρήμων
Ἅγιος Ἀλκιβιάδης
Ἅγιοι Τριακοντατρεὶς Μάρτυρες ἀπὸ τὴν Παλαιστίνη
Ἡ ἐν τῷ Ναῷ τῆς Ζωοδόχου Πηγῆς ἐξάντλησις τοῦ Ἁγιασμοῦ καὶ αὔθις ἀνάδοσις
Μνήμη Σεισμοῦ
Ἅγιος Νικόδημος ὁ Μοναχός, ὁ ἐκ Μετεώρων
Ἅγιος Μακάριος Ἀρχιεπίσκοπος
Ὅσιος Νεῖλος ὁ Ἐρικούσιος
Ὅσιος Γεράσιμος ὁ νέος ἀσκητής, ποὺ ἀσκήτευσε στὴ νῆσο Κεφαλληνία
Εὕρεσις τῶν τιμίων λειψάνων τῶν Ἁγίων Σεραφείμ, Δωρόθεου, Ἰάκωβου, Δημήτριου, Βασίλειου καὶ Σαράντη
Ὅσιος Δανιὴλ ὁ Μετεωρίτης
Ἅγιος Ἀκάκιος Ἐπίσκοπος Λητὴς καὶ Ρεντίνης
Σύναξη τῶν τριῶν Ἁγίων της Ὑπάτης
Σύναξη τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου τοῦ Θεοδώρου ἐν Ρωσίᾳ
Συντάκτης