Άγιος Ιωάννης Δαμασκηνός. Τοιχογραφία στην τράπεζα της Ι.Μ. Παντοκράτορος Αγίου Όρους.
(Επιμέλεια Στέλιος Κούκος)
Αγίου Ιωάννου Δαμασκηνού
Έκδοσις ακριβής της ορθοδόξου πίστεως
Απόδοση στην νέα ελληνική
Αρχιμανδρίτης Δωρόθεος Πάπαρης (νυν Μητροπολίτης Δράμας)
Συνέχεια από εδώ: http://www.pemptousia.gr/?p=384840
Για το διανοητικό
Στο διανοητικό ανήκουν οι κρίσεις, οι συγκαταθέσεις, οι επιθυμίες που οδηγούν στις πράξεις, οι αιτίες και οι αποφυγές των πράξεων.
Ειδικά ανήκουν σ’ αυτό η νόηση των νοητών, οι αρετές, οι επιστήμες, οι θεωρίες των τεχνών, η ικανότητα της σκέψεως και της προαιρέσεως.
Αυτό είναι εκείνο που με όνειρα καθορίζει το μέλλον μας και το οποίο οι Πυθαγόρειοι, αφού ακολούθησαν τους Εβραίους, λένε ότι αποτελεί την μόνη πραγματική τέχνη της μαντείας.
Όργανο και του διανοητικού είναι η μεσαία κοιλότητα του εγκεφάλου και το ψυχικό πνεύμα που υπάρχει σ’ αυτήν.
Για το μνημονικό
Το μνημονικό είναι η αιτία και το ταμείο της μνήμης και της αναμνήσεως.
Διότι μνήμη είναι φαντασία που έχει μείνει μέσα μας από κάποια αίσθηση, που ενεργεί και παρουσιάζεται, ή είναι διατήρηση της αισθήσεως και της νοήσεως.
Η ψυχή αντιλαμβάνεται, δηλαδή αισθάνεται, τα αισθητά με τα αισθητήρια όργανα, και δημιουργεί την παράσταση· ενώ με το νου αντιλαμβάνεται τα νοητά και δημιουργεί τη νόηση.
Όταν, λοιπόν, διατηρεί τις μορφές των παραστάσεων ή των σκέψεων, τότε λέμε ότι θυμάται.
Πρέπει ακόμη να γνωρίζουμε ότι η αντίληψη των νοητών δεν αποκτάται παρά μόνον με τη μάθηση ή με την έννοια που σχηματίζεται από τη φύση και όχι από τις αισθήσεις.
Διότι τα αισθητά διατηρούνται στη μνήμη από τη μορφή τους· ενώ τα νοητά, εάν τα γνωρίσαμε, τα θυμόμαστε, αλλά δεν μπορούμε να έχουμε στη μνήμη σχηματισμένη την ουσία τους.
Ανάμνηση, επίσης, λέγεται η ανάκτηση της μνήμης που χάθηκε από τη λήθη (λησμονιά). Λήθη πάλι είναι η απώλεια της μνήμης.
Το φανταστικό, λοιπόν, που αντιλαμβάνεται με τις αισθήσεις τα υλικά όντα, μεταδίδει την αντίληψή τους στη διάνοια ή στο νου· διότι και τα δύο αυτά είναι το ίδιο.
Αυτά, αφού παραλάβουν την εντύπωση και σχηματίσουν γνώμη, την παραπέμπουν στο
μνημονικό.
Όργανο πάλι του μνημονικού είναι η εμπρόσθια κοιλότητα του εγκεφάλου, την οποία ονομάζουν και παρεγκεφαλίδα, και το ψυχικό πνεύμα που υπάρχει εκεί.
Για τον ενδιάθετο και προφορικό λόγο
Διαιρείται ακόμη το λογικό της ψυχής σε ενδιάθετο και προφορικό λόγο.
Ο ενδιάθετος λόγος είναι κίνηση της ψυχής που συμβαίνει μέσα στο νου, χωρίς όμως να ειπωθεί τίποτε με το στόμα· γι’ αυτό, πολλές φορές, ενώ σιωπάμε, κάνουμε ολόκληρη συνομιλία μέσα μας και συζητάμε στα όνειρά μας.
Και αυτό το γεγονός πιστοποιεί τη λογικότητά μας· μάλιστα, όσοι είναι από τη γέννησή τους κουφοί ή, εξαιτίας κάποιας αρρώστιας ή δυστυχήματος, έχασαν τη φωνή τους, είναι εξίσου λογικοί.
Ο προφορικός λόγος πάλι δείχνει την ενέργειά του με τη φωνή και τις γλωσσικές διαλέκτους· είναι, δηλαδή, ο λόγος που εκφέρεται με τη γλώσσα και το στόμα· γι’ αυτό και ονομάζεται προφορικός.
Είναι μάλιστα αγγελιαφόρος της σκέψεως. Και για το λόγο αυτό λεγόμαστε ομιλητικοί.
Αγίου Ιωάννου του Δαμασκηνού, «Έκδοσις ακριβής της ορθοδόξου πίστεως», απόδοση στην νέα ελληνική, Αρχιμανδρίτης Δωρόθεος Πάπαρης. Από: http://users.uoa.gr/~nektar/orthodoxy/paterikon/iwannhs_damaskhnos_ekdosis_akribhs.htm