Eνα από τα ιστορικότερα κειμήλια της Κρήτης .Ο Ναός της Κοιμήσεως της Θεοτόκου βρίσκεται στο κέντρο του οικισμού του Μέρωνα Ρεθύμνου στην επαρχία Αμαρίου.Πρόκειται για ένα ορεινό χωριό, το οποίο απλώνεται σε μια κατάφυτη πλαγιά, με θέα στον Ψηλορείτη και την εύφορη κοιλάδα του Αμαρίου στο οποίο βρίσκονται αρκετοί ναοί της εποχής της Βενετοκρατίας.Ο Ναός είναι μια τρίκλιτη θολοσκέπαστη βασιλική του 14ου αιώνα με το κεντρικό κλίτος αφιερωμένο στην Κοίμηση της Θεοτόκου, το βόρειο στον Άγιο Γεώργιο και το νότιο κλίτος, που προστέθηκε τον 15ο αιώνα, στους Αγίους Αποστόλους Πέτρο και Παύλο.O Ναός της Παναγίας στον Μέρωνα αποτελεί ένα θρησκευτικό «στολίδι» του οικισμού.Μέσα σε αυτόν, φιλοξενείται ένα χριστιανικό κειμήλιο μεγάλης ιστορικής σημασίας, η εικόνα της Παναγίας Οδηγήτριας.Ο Ναός αυτός ανήκε στην οικογένεια Καλλέργη. Πρόκειται για μια από τις πιο γνωστές και ισχυρές ελληνικές οικογένειες της εποχής, η οποία κατείχε εκτεταμένα φέουδα στην περιοχή της Άνω και Κάτω Συβρίτου, που τα διατήρησε καθ’ όλη τη διάρκεια της Βενετοκρατίας.Από το 1300 εγκαταστάθηκε εκεί ο πολύ γνωστός από τη ιστορική του δράση Αλέξιος Καλλέργης ο οποίος κι έφερε από την Κωνσταντινούπολη αγιογράφους που τοιχογράφησαν την εκκλησία που σήμερα αποτελείται από 3 κλίτη.Η Παναγία η Οδηγήτρια χρονολογείται τον 14ο αιώνα, προέρχεται από τον τόπο κατασκευής που ήταν η Μονή των Οδηγών στην Κωνσταντινούπολη. Φιλοτεχνήθηκε στη Μόνη Οδηγών της Κωνσταντινούπολης περί τα τέλη του 14ου αιώνα. Την φιλοτέχνησε ο Αγγελος Ακοτάντος και έκανε δώρο στο Ναό ο Αλέξιος Καλλέργης.Η Μονή των Οδηγών βρισκόταν κάποτε στην περιοχή ανάμεσα στη θάλασσα και στο Μεγάλο Παλάτι, στα δεξιά της διαδρομής από την Αγία Σοφία προς τον Άγιο Γεώργιο των Μαγγάνων.Η συγκεκριμένη Μονή λέγεται πως ιδρύθηκε από την αυτοκράτειρα Πουλχερία, για να τοποθετήσει εκεί την εικόνα της Οδηγήτριας που της έστειλε η αυτοκράτειρα Ευδοκία από την Αντιόχεια, κατά την διάρκεια του πρώτου ταξιδιού της στους Αγίους Τόπους.Φέρεται την πρώτη αυτή εικόνα να είχε ζωγραφίσει ο Ευαγγελιστής Λουκάς. Στη συνέχεια όμως από τη Μονή Οδηγών έγιναν αντίγραφα της που εστάλησαν στη Ρωσία, στην Κύπρο, και σε διάφορα σημεία της Ελλάδας, μεταξύ αυτών και στην Κρήτη.Για την εικόνα της Παναγίας της Οδηγήτριας στο Μέρωνα Αμαρίου χρησιμοποιήθηκε αυγοτέμπερα σε ξύλο ενώ η προετοιμασία της είχε γίνει σε ύφασμα.Παρά τις φθορές στην επιφάνειά της εικόνας είναι ξεκάθαρο πως έχουμε να κάνουμε με τον καθιερωμένο εικονογραφικό τύπο του Παλλαδίου της Κωνσταντινούπολης.Η Παναγία φοράει σκούρο βυσσινί μαφόριο. Το πρόσωπο της, με τα καλοσχηματισμένα χαρακτηριστικά, είναι αυστηρό και θλιμμένο γιατί γνωρίζει τι θα βιώσει ο μονογενής της.Θεωρείται σχεδόν βέβαιο πως από τη μορφή του Χριστού λείπει το τμήμα που τον παρουσιάζει να ευλογεί με το δεξί χέρι κρατώντας κλειστό ειλητάριο με το αριστερό.Από τον ολόσωμο Χριστό, μόνο το κεφάλι και ο λαιμός έχουν σωθεί.Ο κάμπος, όπου τοποθετούνται οι δυο μορφές, είναι χρυσός και για τη δημιουργία του χρησιμοποιήθηκαν φύλλα χρυσού.Στο χρυσό κάμπο της εικόνας έχουν επίσης σωθεί τα γράμματα [Οδη]ΓΗ[τρια] σε κόκκινη κεφαλαιογράμματη γραφή, τα συμπιλήματα Θ[εο]Υ, από το Μητήρ Θεού, καθώς και το Ι[ησου] CX (ριστό) C.Να σημειώσουμε πως η συγκεκριμένη εικόνα είχε μεταφερθεί στην Αθήνα και συμμετείχε στην έκθεση «Χειρ Αγγέλου» στο Μουσείο Μπενάκη.Στην έκθεση αυτή παρουσιάστηκε το έργο ζωής του σπουδαίου ζωγράφου του 15ου αιώνα Άγγελου Ακοτάντου, που έζησε στην Βενετοκρατούμενη Κρήτη.Ανάμεσα στα εκθέματα ήταν και η εικόνα της Παναγίας του Μέρωνα την οποία εικάζεται πως ο ζωγράφος είχε χρησιμοποιήσει ως πρότυπο για τα δικά του έργα.Μάλιστα, η Παναγία η Οδηγήτρια, ή αλλιώς η «Μόνα Λίζα του Βυζαντίου» κατέχει μια σημαντική θέση ανάμεσα στα ιστορικά εκθέματα της χώρας.Η εικόνα έχει λάβει μέρος σε πάρα πολλά μουσεία και εκθέσεις στην Ελλάδα. ‘Έχει χαρακτηριστεί ως η Μόνη Λίζα του Βυζαντίου, με την εικασία ότι ο Λεονάρντο Ντα Βίντσι χρησιμοποίησε αυτή ως πρότυπο για να ζωγραφίσει τη Τζοκόντα.Πρόκειται για ένα θρησκευτικό κειμήλιο, που οι κάτοικοι του Μέρωνα έχουν «αγκαλιάσει» με σεβασμό και ευλάβεια, ενώ χιλιάδες είναι οι επισκέπτες από κάθε γωνιά του κόσμου που σπεύδουν στον οικισμό για να προσκυνήσουν και να θαυμάσουν από κοντά την εντυπωσιακή εικόνα.Ο χώρος του ναού είναι πάντα ανοιχτός, τον επιμελούνται οι κάτοικοι του Μέρωνα και έρχονται προσκυνητές από όλο το κόσμο. Κάθε χρόνο, έρχονται περίπου 4.000 επισκέπτες για την εικόνα της Παναγίας Οδηγήτριας.Είναι μια εξαιρετικά παλαιά εικόνα η οποια σε συνεργασία με την εφορία αρχαιοτήτων συντηρειται κατα καιρους. Εχει συντηρηθεί και παρά τις φθορές, τα χαρακτηριστικά του προσώπου της Παναγίας και του Χριστού είναι τόσο καλά συντηρημένα που αποτελούν μια πολύ ζωντανή μορφή.Σύμφωνα με τη λαϊκή παράδοση τις φθορές στην εικόνα της Οδηγήτριας προκάλεσαν Οθωμανοί που είχαν πάει στο Μέρωνα, την περίοδο της Τουρκοκρατίας, για να βεβηλώσουν το ναό. Λέγεται πως αφού άγγιξαν την εικόνα ξαφνικά και χωρίς αιτία “έσβησαν” κι άφησαν την τελευταία τους πνοή μπροστά της. Στη συνέχεια οι ντόπιοι τους πήραν από εκεί και τους έθαψαν έξω από το κτίσμα.Ο ναός σήμερα είναι προσβάσιμος αλλά και επισκέψιμος.Εορτάζει την 15η Αυγούστου.Άξιο λόγου είναι το γεγονός ότι κατά τη διάρκεια της Οθωμανικής κυριαρχίας, οι κάτοικοι, σκέπασαν με σοβά τις τοιχογραφίες ώστε να τις διασώσουν από τη μανία των Οθωμανών που βεβήλωναν οποιοδήποτε Χριστιανικό σύμβολο.Να σημειώσουμε πως εντός του ναού υπάρχουν 36 τάφοι όπου ενδεχομένως τάφηκαν πρόσωπα που σκοτώθηκαν σε κάποια επιδρομή.Θα πρέπει να σημειώσουμε πως κάποτε πολύ παλιά πριν ακόμα δημιουργηθεί ο Μερωναςυπήρχαν στον χώρο αυτό μικροί οικισμοί όπως του Αγίου Ιωάννη, του Αγίου Γεωργίου, τα Μετόχια στους οποίους υπήρχαν και οι αντίστοιχοι ναοί. Από τον οικισμό του Αγίου Ιωάννη που βρίσκεται απέναντι, οι κάτοικοι ένα βράδυ είδαν μια παράξενη λάμψη, ένα φως.Αποφάσισαν να πλησιάσουν, αφού το φως επέμενε για συνεχόμενα βράδια και βρήκαν ότι αυτή η λάμψη προέρχονταν από ένα βάτο στο εσωτερικό του οποίου διέκριναν ένα «σανίδι» που στην αρχή θεώρησαν ότι πρόκειται για πλαστήρι (εργαλείο που πλάθεται το ψωμί).Το «σανίδι» αυτό, το πήραν και το έφεραν στο Άγιο Ιωάννη. Το επόμενο βράδυ προς έκπληξη τους, ανακάλυψαν ότι το «πλαστήρι» είχε επιστρέψει στη θέση του εκπέμποντας και πάλι την ίδια λάμψη. Οι κάτοικοι έβαλαν φωτιά στο βάτο που κάηκε χωρίς όμως το «σανίδι» να καεί μαζί του. Τότε ήταν που διέκριναν ότι το υποτιθέμενο «σανίδι –πλαστήρι» ήταν μια εικόνα της Παναγίας.Το σκηνικό της μεταφοράς επαναλήφθηκε για μία φορά ακόμα κι έτσι οι κάτοικοι αποφάσισαν να χτίσουν στο σημείο μια εκκλησία και καθώς πίστεψαν πως στο συγκεκριμένο σημείο «μέρεψε» η Χάρη της, το χωριό πήρε το όνομα Μέρωνας.Το σανίδι αυτό, εκείνη η αρχική εικόνα υπάρχει σήμερα και φυλάσσεται στον Ναό της Παναγίας της Οδηγήτριας. Πρόκειται για μια εικόνα που ονομάστηκε λιτανείας καθώς καταλήγει σε ένα άκρο από το οποίο μπορεί να κρατηθεί.Πριίν χρόνια εστάλη ένα κομμάτι από την εικόνα και συγκεκριμένα αυτό που υπέδειξε το Ερευνητικό Κέντρο Δημόκριτος και εξετάστηκε με την γνώση μέθοδο χρονολόγησης του άνθρακα 14.Η απάντηση επιβεβαιώνει περίτρανα την παράδοση που λέει, ότι το κομμάτι αυτό του ξύλου που εστάλη χρονολογείται από το 1240 με απόκλιση 30 χρόνων πάνω ή κάτω. Πάνω στην εικόνα έγινε ένα είδος ακτινογραφίας, που βεβαιώνει ότι υπάρχει υπόστρωμα που δείχνει ότι αυτό το κενό σήμερα ξύλο, ήταν ζωγραφισμένο.πηγή