Η Εκκλησία όρισε να εορτάζεται σήμερα ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς, του οποίου η συνεισφορά και οι αγώνες υπέρ της Ορθοδοξίας ήταν πολύ μεγάλοι. Το απολυτίκιό του είναι ενδεικτικό της αναγνώρισης της μεγάλης του πνευματικότητας, αλλά και των αγώνων του : «Ορθοδοξίας ο φωστήρ, Εκκλησίας το στήριγμα και δι δάσκαλε, των μοναστών η καλλονή, των θεολόγων υπέρμαχος απροσμάχητος». Ο Παλαμάς καταγόταν από αριστοκρατική οικογένεια της Μ. Ασίας και γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη το 1296. Σπούδασε στο Πανεπιστήμιο της Πόλης και διακρίθηκε στην αριστοτελική φιλοσοφία, προκαλώντας γενικό θαυμασμό.
Παρόλες όμως τις δυνατότητες που είχε, ώστε να συνεχίσει με επιτυχία τις σπουδές του, α σπάστηκε, σε ηλικία μόλις είκοσι ετών, τον μοναχισμό. Ασκήτεψε κατ’ αρχάς στο Παπίκιο όρος, που βρισκόταν ανάμεσα στη Μακεδονία και τη Θράκη, και έπειτα στο Άγιο Όρος και στη Βέροια, ακολουθώντας το ησυχαστικό ιδεώδες άσκησης. Στη Θεσσαλονίκη χειροτονήθηκε το 1326 ιερομόναχος.
Ο Παλαμάς αντιλαμβανόταν τη μοναχική κλίση, σαν μία προφητική αποστολή μέσα στην Εκκλησία και όχι μονο ως μέσο για την προσωπική τελείωση. Έτσι όταν έμαθε για τις συζητήσεις που είχε ο Βαρλαάμ ο Καλαβρός με τους παπικούς απεσταλμένους και αργότερα όταν έφτασαν στα χέρια του μερικά συγκεκριμένα έργα του εν λόγω φιλοσόφου, γύρω στο 1336-1337, έμεινε έκπληκτος από τον αγνωστικισμό (του Βαρλαάμ). Τότε, μετά απο παράκληση φίλων από τη Θεσσαλονίκη, έγραψε δύο λόγους, βάσει της διδασκαλίας των μεγάλων Πατέρων, Μ. Αθανασίου, Μ. Βασιλείου, Γρηγορίου Θεολόγου και Γρηγορίου Νύσσης, για να ανασκευάσει τη διδασκαλία των Λατίνων στο θέμα του Filioque, της εκπόρευσης δηλαδή του Αγίου Πνεύματος, και έμμεσα να απαντήσει στη μέθοδο που ο φιλόσοφος Βαρλαάμ χρησιμοποιούσε για να ομιλήσει περί του Θεού. Φρονούσε ο Παλαμάς ότι δεν είναι δυνατό ο άνθρωπος διά του συλλογισμού να γνωρίσει τον Θεό.
Τα όρια της γνωστικής ικανότητας του κτιστού νού εξαντλούνται στα πλαίσια μόνο της κτιστής πραγματικότητας, ο δε ακτιστος Θεός αποκαλύπτεται στους ανθρώπους και μετέχεται υπό αυτών με την ενέργειά του. Οι θέσεις αυτές του Παλαμά τον αποδεικνύουν ως πιστό τηρητή της Παράδοσης περί της απρόσιτης και αμέθεκτης θείας φυσεως και των μεθεκτών ενεργειών της. Σύμφωνα με αυτά η πνευματική τελείωση του ανθρώπου δεν αφορά στη γνωσιολογική του κατάρτιση, αλλά τον προσωπικό του αγώνα καθάρσεως. Ο Παλαμάς διακηρύττει ότι η θεογνωσία των Χριστιανών δεν προέρχεται από τη μόρφωση σε σχολεία, αλλά από την πίστη τους στον Χριστό.
Σε διαφορετική περίπτωση «κεκένωται η πίστις». Ο Θεός κατέχεται υπό του ανθρώπου όχι όταν αυτός είναι μορφωμένος, αλλά όταν πιστεύσει σε αυτόν και αγωνιστεί στη τήρηση των εντολών του. Η κύρια διαφορά του Βαρλαάμ και του Παλαμά δεν αφορούσε μόνο στη θεογνωσία, αλλά και τη σχέση της θυραθεν παιδείας, δηλαδή της φιλοσοφικής γνώσης, με τη σωτηρία. Η μεν Ορθόδοξη θεολογία τονίζει ότι η σωτηρία συναρτάται άμεσα με τη γνώση του Θεού, ενώ ο Βαρλαάμ ισχυριζόταν με έμφαση ότι δεν είναι δυνατον κάποιος να φτάσει στην αγιότητα και την τελειότητα χωρίς τη φιλοσοφική μόρφωση. Στον αντίποδα των θέσεων του Βαρλαάμ βρίσκονται οι αντίστοιχες του Παλαμά, ο οποίος βέβαια ακολουθεί την Πατερική Παράδοση. Η διδασκαλία του Παλαμά δεν αφορά στην απόρριψη της γνώσης της φιλοσοφίας.
Αφορά όμως στην απόρριψη συσχέτισης της ανθρώπινης γνώσης με τη σωτηρία. Σε μία τέτοια περίπτωση, εάν δηλαδή η σωτηρία εξαρτιόταν από τη μόρφωση και τα πτυχία του ανθρώπου, το απολυτρωτικό έργο του Χριστού για τη σωτηρία του ανθρώπου θα υφίστατο μείωση και σχετικοποίηση. Συνεπώς, η παιδεία είναι μεν χρήσιμη για τον ανθρωπο, αλλά όχι απαραίτητη για τη σωτηρία του. Σε διαφορετική περίπτωση υποβαθμίζεται η και υποκαθίσταται η πληρότητα και η αυτάρκεια του εν γένει απολυτρωτικού έργου του Χριστού. Η αληθινή θεογνωσία και η σωτηρία κατορθώνονται μόνο με τη βίωση από τους πιστούς μέσα στο σώμα της Εκκλησίας, του περιεχομένου της εν Χριστώ αποκαλύψεως.
Μαρ 12, 2023Εκκλησία Online
Σύγκρουση τρένων στα Τέμπη: Συγκλονίζει η πρώτη διασώστρια που έφτασε στο σημείο της τραγωδίας