Τοῦ Λάμπρου Κ. Σκόντζου
Θεολόγου – Καθηγητοῦ
Οἱ Μάρτυρες κατέχουν τὴν πρωτοπορία στὴ χορεία τῶν ἁγίων τῆς Ἐκκλησίας μας, διότι ἔδωσαν τὴ μαρτυρία τους γιὰ τὸ Χριστὸ καὶ τὴν ἐπισφράγισαν μὲ τὸ μαρτύριό τους. Ἀντάλλαξαν τὴ ζωή τους μὲ τὴν πίστη στὸν ἀληθινὸ Θεό, δίνοντας ἔμπρακτα τὸ παράδειγμα τοῦ πιὸ μεγάλου ἡρωισμοῦ στὴν ἱστορία τοῦ κόσμου, ἀψηφῶντας τοὺς φρικτοὺς διωγμοὺς τῶν εἰδωλολατρῶν.
Ἕνας ἀπὸ αὐτοὺς εἶναι καὶ ὁ Μεγαλομάρτυς ἅγιος Δημήτριος. Γεννήθηκε καὶ ἔζησε στὴ Θεσσαλονίκη στὰ χρόνια τῶν αὐτοκρατόρων Διοκλητιανοῦ (284-304) καὶ Μαξιμιανοῦ (286-305), σὲ μιὰ ἐποχὴ ἐξαιρετικὰ δύσκολη γιὰ τὴν Ἐκκλησία, διότι στὰ χρόνια αὐτὰ εἶχαν ξεσπάσει οἱ φοβερότεροι διωγμοὶ κατὰ τῶν Χριστιανῶν, ὅπου ὁλόκληρα νέφη μαρτύρων ἔχυσαν τὸ αἷμα τους γιὰ τὴν πίστη τους στὸ Χριστό.
Ἀπὸ τοὺς πιστοὺς γονεῖς του κληρονόμησε βαθιὰ εὐσέβεια. Αὐτὸ τὸν ἔκανε νὰ γίνει ἕνας ἔνθερμος χριστιανὸς νέος, στολισμένος μὲ τὶς ἀρετὲς καὶ τὰ χαρίσματα ποὺ ἀπορρέουν ἀπὸ τὴ χριστιανικὴ ζωή. Ἡ ἀξιόλογη μόρφωσή του τὸν ἀνέδειξε καὶ δάσκαλο τῆς χριστιανικῆς πίστης. Οἱ γνώσεις του καὶ προπαντὸς τὸ λαμπρό του παράδειγμα ἕλκυε πλῆθος εἰδωλολατρῶν στὴ σώζουσα πίστη τοῦ Χριστοῦ.
Ὡς ἔφηβος κλήθηκε νὰ ὑπηρετήσει στὸ ρωμαϊκὸ στρατό. Θεώρησε ὅμως καθῆκον του νὰ κάνει γνωστὸ στὸ νέο περιβάλλον τὸ Σωτῆρα Χριστό, ὡς τὸν ἀληθινὸ Θεό. Ὁ ἐνθουσιασμός του καὶ τὸ λαμπρὸ παράδειγμά του μετέστρεψαν πλῆθος στρατιωτῶν στὴ νέα πίστη.
Αὐτὸ ὅμως δὲν κράτησε πολύ. Τὸ ρωμαϊκὸ κράτος καὶ ἰδιαίτερα ὁ ρωμαϊκὸς στρατός, ἔτρεφε φοβερὸ μῖσος κατὰ τοῦ Χριστιανισμοῦ. Κατὰ χιλιάδες συλλαμβάνονταν οἱ χριστιανοὶ καὶ ὁδηγοῦνταν στὰ μαρτύρια. Ὁ φημισμένος Δημήτριος δὲ θὰ μποροῦσε νὰ μείνει κρυφός. Μὲ τὴν ἐπίσκεψη τοῦ φοβεροῦ Μαξιμιανοῦ στὴ Θεσσαλονίκη, ἦταν ἀπὸ τοὺς πρώτους ποὺ συνελήφθη. Ἀφοῦ ὁμολόγησε μὲ θάρρος τὴν πίστη του στὸ Χριστό, κλείστηκε στὶς φυλακὲς καὶ περίμενε μὲ καρτερία τὸ μαρτύριο.
Ὁ ὑπερφίαλος καὶ ἀλαζονικὸς αὐτοκράτορας ἔφερε μαζὶ τοῦ ἕναν φοβερὸ γιγαντόσωμο καὶ κακοῦργο στρατιώτη τον Λυαῖο, ὁ ὁποῖος καυχιόταν πὼς οἱ «θεοί» του εἶχαν δώσει ἀνίκητη δύναμη ὥστε νὰ νικᾶ κάθε μὴ πιστὸ τῆς εἰδωλολατρίας. Ἐπιδεικτικὰ ὁ Μαξιμιανὸς ὀργάνωσε στὸ στάδιο τῆς πόλης ἀγῶνες, καλῶντας ὅλους ὅσοι ἤθελαν νὰ πολεμήσουν μαζί του, μὲ σκοπὸ νὰ μειώσει τὸ Θεὸ τῶν Χριστιανῶν στὰ μάτια τοῦ εἰδωλολατρικοῦ ὄχλου. Φόβος καὶ τρόμος κατέλαβε τοὺς θεσσαλονικεῖς, διότι πίστευαν ὅτι δὲν θὰ ἔβγαιναν ζωντανοὶ ἀπὸ τὰ χέρια τοῦ γίγαντα εἰδωλολάτρη. Ἕνας ὅμως πιστὸς νέος ἀπὸ τὸν κύκλο τοῦ Δημητρίου, ὀνόματι Νέστωρ, θεώρησε μεγάλη προσβολὴ τὴν πρόκληση τῶν μισαλλόδοξων εἰδωλολατρῶν καὶ ἀποφάσισε νὰ παλέψει μὲ τὸν Λυαῖο. Πρῶτα ὅμως ἔσπευσε στὴ φυλακὴ νὰ συμβουλευθεῖ τὸ Δημήτριο καί νὰ ἐνδυναμωθεῖ ἀπὸ αὐτόν. Ὁ Νέστωρ πῆρε μεγάλο θάρρος, πῆγε στὸ στάδιο, ἀντιπαρατάχτηκε μὲ τὸν ἀλαζονικὸ Λυαῖο καὶ τὸν θανάτωσε, πρὸς μεγάλη ἀπογοήτευση καὶ καταισχύνη τοῦ εἰδωλολατρικοῦ ὄχλου καὶ ἀνείπωτη χαρὰ τῶν Χριστιανῶν.
Ὁ φοβερὸς Μαξιμιανὸς καταντροπιάστηκε ἀπὸ τὸ γεγονὸς αὐτό. Δὲν περίμενε ἕνας ἀδύναμος νέος νὰ σκοτώσει τὸ καύχημά του, τὸν γίγαντα Λυαῖο. Τὸ γεγονὸς αὐτὸ τὸν ἐξαγρίωσε καὶ τὸν ἔστρεψε κατὰ τοῦ δέσμιου Δημητρίου. Ἔδωσε διαταγὴ νὰ μεταβεῖ ἕνα ἀπόσπασμα στρατιωτῶν στὶς φυλακές, νὰ κατατρυπήσουν τὸ δέσμιο Δημήτριο μὲ τὶς λόγχες τους, ὥστε νὰ ὑποστεῖ ἀργὸ καὶ βασανιστικὸ θάνατο. Ὁ ἅγιος ὑπέμεινε μὲ πρωτοφανὲς θάρρος τὸ μαρτύριο, συγχωρῶντας τοὺς δημίους του καὶ δοξολογῶντας τὸ Θεό. Ὁ ἔνδοξος Μεγαλομάρτυς Δημήτριος παρέδωσε τὴν ἁγία του ψυχὴ στὸν Κύριο, λαβαίνοντας τὸν τιμημένο καὶ ἀμάραντο στέφανο τοῦ μαρτυρίου.
Κατόπιν ἀποκεφάλισαν καὶ τὸν ἅγιο Νέστορα. Τὸ τίμιο λείψανό του, ὅπως καὶ τοῦ ἁγίου Νέστορα, τὰ παρέλαβαν οἱ πιστοὶ μὲ μεγάλη εὐλάβεια, ὅπως ταιριάζει σὲ ἥρωες τῆς πίστης τοῦ Χριστοῦ καὶ τὰ ἐνταφίασαν μὲ τιμές.
Ὁ Ἅγιος Δημήτριος καὶ μετὰ τὸ θάνατό του εὐεργετοῦσε τοὺς θεσσαλονικεῖς μὲ ἄπειρα θαύματα. Κάποιος συγκρατούμενος τοῦ Ἁγίου ὀνόματι Λοῦπος, κατὰ τὴν ὥρα τοῦ μαρτυρίου, ἔβαψε τὸ δακτυλίδι τοῦ μάρτυρα στὸ τίμιο αἷμα του, μὲ τὸ ὁποῖο κατόπιν ἔκανε πολλὰ θαύματα. Ἀλλὰ συνελήφθη καὶ αὐτὸς καὶ ὑπέστη μαρτυρικὸ θάνατο. Ὁ τάφος τοῦ ἁγίου Δημητρίου ἀνέβλυζε πολύτιμο μύρο, θεραπεύοντας πλῆθος ἀσθενῶν, ἀκόμα καὶ εἰδωλολάτρες, οἱ ὁποῖοι γινόταν κατόπιν ἔνθερμοι Χριστιανοί. Ὁ ἅγιος καὶ νεκρὸς ἀκόμα συνέχιζε νὰ μεταστρέφει ἀνθρώπους στὸ Χριστό!
Ἐπὶ Μεγάλου Κωνσταντίνου, ὅταν σταμάτησαν οἱ διωγμοὶ κατὰ τῆς Ἐκκλησίας, οἱ πιστοὶ τῆς Θεσσαλονίκης ἔκτισαν ναὸ στὸν τόπο τοῦ μαρτυρίου τοῦ ἁγίου καὶ τὸν ἀνακήρυξαν προστάτη τῆς πόλης τους. Ἀργότερα τὸν 5ο αἰῶνα κατεδαφίστηκε ὁ παλιὸς ναὸς καὶ στὴ θέση του κτίστηκε μεγαλόπρεπη βασιλική, ἡ ὁποία δεσπόζει μέχρι σήμερα στὴν συμπρωτεύουσα καὶ μέσα σ’ αὐτὴ φυλάσσονταν τὰ θαυματουργὰ λείψανά του. Αὐτὰ ὅμως ἀργότερα, τὴν ἐποχὴ τῆς Φραγκοκρατίας, τὰ ἅρπαξαν οἱ αἱρετικοὶ παπικοὶ Φράγκοι καὶ τὰ μετέφεραν στὴ Δύση, πρὸς μεγάλη λύπη τῶν πιστῶν τῆς Θεσσαλονίκης καὶ ὅλων τῶν Ὀρθοδόξων. Μόνο τὸ κενὸ μνημεῖο τοῦ ἁγίου ἔμεινε στὰ ὑπόγεια τοῦ μεγαλόπρεπου ναοῦ, γιὰ παρηγοριὰ τῶν πιστῶν. Εὐτυχῶς ὅμως πρὶν λίγα χρόνια, ἡ παπικὴ «ἐκκλησία» ἐπέστρεψε στὴν πόλη τοῦ ἁγίου τὴν τίμια κάρα του, ἡ ὁποία φυλάσσεται στὸ ναό του, ὡς τὸ πολυτιμότερο σέβασμα τῆς πόλεως.
Ἡ μνήμη τοῦ ἁγίου Δημητρίου ἑορτάζεται στὶς 26 Ὀκτωβρίου καὶ τοῦ ἁγίου Νέστορα τὴν ἑπομένη ἡμέρα. Οἱ θεσσαλονικεῖς, ὅπως καὶ ὅλοι οἱ ὅπου γῆς ὀρθόδοξοι, τιμοῦν ὅπως ταιριάζει τὸν προστάτη καὶ πολιοῦχο τους καὶ ἐκεῖνος ἀνταποκρίνεται. Δὲν εἶναι βεβαίως τυχαῖο πὼς ἡ ἀπελευθέρωση τῆς Θεσσαλονίκης ἔγινε στὶς 26 Ὀκτωβρίου 1912, ἡμέρα τῆς μνήμης του!

Ἀπολυτίκιον
Ἦχος γ’.
Μέγαν εὕρατο ἐv τοῖς κιvδύvοις, σὲ ὑπέρμαχοv, ἡ οἰκουμένη, Ἀθλοφόρε τὰ ἔθνη τροπούμενον. Ὡς οὖν Λυαίου καθεῖλες τὴν ἔπαρσιν, ἐν τῷ σταδίῳ θαῤῥύvας τὸν Νέστορα, οὕτως Ἅγιε, Μεγαλομάρτυς Δημήτριε, Χριστὸν τὸν Θεὸν ἱκέτευε, δωρήσασθαι ἡμῖν τὸ μέγα ἔλεος.

Κοντάκιον
Ἦχος β’. Αὐτόμελον.
Τοῖς τῶv αἱμάτων σου ῥείθροις Δημήτριε, τὴv Ἐκκλησίαν Θεὸς ἐπορφύρωσεv, ὁ δούς σοι τὸ κράτος ἀήττητοv, καὶ περιέπωv τὴν πόλιv σου ἄτρωτοv· αὐτῆς γὰρ ὑπάρχεις τὸ στήριγμα.

ΤΟ ΣΥΝΑΞΑΡΙ ΤΗΣ ΗΜΕΡΑΣ
26 Ὀκτωβρίου 2025 ἑορτάζουν:
Ἅγιος Δημήτριος ὁ Μυροβλύτης
Μνήμη Μεγάλου Σεισμοῦ
Μνήμη τῆς μεταφορᾶς τῆς εἰκόνας τοῦ Ἁγίου Δημητρίου στὴν Κωνσταντινούπολη
Ἅγιος Λοῦππος
Ἅγιος Ἰωάσαφ ὁ νέος ὁσιομάρτυρας
Ἀνακομιδὴ τῶν Ἱερῶν Λειψάνων τοῦ νεομάρτυρος Γεωργίου, τοῦ ἐν Ἰωαννίνοις
Ἅγιος Eata τοῦ Hexham
Ἅγιος Ἀντώνιος Ἐπίσκοπος Βολογκντὰ τῆς Ρωσίας
Ἅγιοι Ἀρτεμίδωρος καὶ Βασίλειος
Ἁγία Λέπτινα
Ἅγιος Γλύκων
Ἁγία Λεωντίνη ἡ μάρτυς
Ὅσιοι δύο Λεόντιοι οἱ ἐν Ἄθῳ
Ὅσιος Θεόφιλος Ἀρχιεπίσκοπος Νόβγκοροντ
Συντάκτης