Ἡ Διάσωσις τῆς Βυζαντινῆς Παραδόσεως ἐν Θεσσαλονίκῃ καὶ ἡ Συνέχειά της ἐπὶ τῶν ἡμερῶν τοῦ Μητροπολίτου Θεσσαλονίκης κ. Φιλοθέου.
Ἡ Ἱερὰ Μητρόπολις Θεσσαλονίκης, ἀπὸ τῶν πρώτων χριστιανικῶν αἰώνων, ἐγένετο τόπος ἁγιασμένος, διὰ τὴν ἐν αὐτῇ μαρτυρίαν καὶ τὴν ἱερὰν παρουσίαν τοῦ Ἁγίου Μεγαλομάρτυρος Δημητρίου τοῦ Μυροβλύτου, ὃς ἀπὸ τοῦ Δ΄ αἰῶνος ἀναδεικνύεται φύλαξ καὶ ἔφορος τῆς πόλεως.

Ἡ πίστις τοῦ λαοῦ, ἡ εὐλάβεια, καὶ ἡ ἀναρίθμητος ἐμπειρία τῶν θαυμάτων ἔστησαν ἐπὶ τῆς μορφῆς αὐτοῦ ὅχι μόνον ἕνα τοπικὸν ἅγιον, ἀλλὰ παγκόσμιον πρότυπον ὁμολογίας καὶ μυροβλύτου χάριτος.
Ὡς μαρτυρεῖ ὁ Ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς, ὁ κατ’ ἐξοχὴν ἱεράρχης τῆς πόλεως, «ὁ Δημήτριος ὁ τοῦ Χριστοῦ στρατιώτης ἐδόθη ἡμῖν φύλαξ καὶ πρέσβυς πρὸς τὸν Θεὸν» ( 151, 425). Ἀπὸ τότε ἡ Θεσσαλονίκη ἑορτάζει ἑκάστου ἔτους τὴν 26ην Ὀκτωβρίου ὡς ἱερὰν ἡμέραν τοῦ Ἁγίου Δημητρίου, κατὰ τρόπον ὁμοιάζοντα μὲ τὰς μεγάλας δεσποτικὰς πανηγύρεις.
2. Ἡ Συνέορτος τοῦ Ἁγίου Δημητρίου μετὰ τῆς Παναγίας
Ἐκ παραδόσεως ἀρχαιοτάτης, ἡ πανήγυρις τοῦ Ἁγίου Δημητρίου συνεορτάζετο ἐν Θεσσαλονίκῃ μετὰ τῆς Θεοτόκου, ἰδίως τῆς Παναγίας τῆς «Ἀχειροποιήτου» & Καταφυγής .Ἡ σύνδεσις αὕτη δὲν ἦτο τυχαία· ὡς καὶ ἐν Κωνσταντινουπόλει ἡ Παναγία ἐτιμᾶτο ὡς «Ὑπέρμαχος Στρατηγός», ἔτσι καὶ ἐν Θεσσαλονίκῃ ὁ Ἅγιος Δημήτριος ἐθεωρεῖτο συναγωνιστὴς καὶ συλλειτουργὸς τῆς Θεοτόκου ὑπὲρ τῆς πόλεως.
Ὁ Ἅγιος Συμεὼν ὁ Ἀρχιεπίσκοπος Θεσσαλονίκης (†1429) γράφει ἐν τῇ Ἑρμηνείᾳ τῆς Θείας Λειτουργίας: «Ὥσπερ ἐν τῷ πάθει τοῦ Κυρίου ἡ Ἐκκλησία συγκινουμένη τελεῖ Ἑβδομάδα ἁγίαν, οὕτως καὶ ἐν τῷ πάθει τοῦ Ἁγίου Δημητρίου, ὁ λαὸς Θεσσαλονίκης κατανύξεως καὶ δακρύων μετέχει.»
Ἀπὸ ταῦτα ἀπορρέει ἡ παράδοσις τῆς «Ἑβδομάδος τοῦ Ἁγίου Δημητρίου», ἡ ὁποία ἐτελεῖτο ἐντός τοῦ ὁμωνύμου Ναοῦ, κατὰ τύπον Μεγάλης Ἑβδομάδος· μετὰ ἀκολουθιῶν, παρακλήσεων, λιτανειῶν, καὶ πανηγυρικῶν λειτουργιῶν. Ὅλως ἰδιαιτέρως, ἡ ἐμφάνισις τοῦ μυρορρυτοῦ λειψάνου ἐθεωρεῖτο μυστικὴ ἐπιβεβαίωσις τῆς θείας εὐδοκίας, καθὼς τὸ μύρον ἀνέβλυζεν ἐκ τοῦ τάφου, ὡς σημείον χάριτος καὶ παρουσίας Θεοῦ.
3. Ἡ Διαχρονικὴ Διατήρησις τῆς Βυζαντινῆς Παραδόσεως
Καθ’ ὅλην τὴν βυζαντινὴν καὶ μεταβυζαντινὴν περίοδον, ἡ Θεσσαλονίκη διετήρησεν ἀπαραχάρακτον τὴν λειτουργικὴν ταυτότητα τῆς πανηγύρεως. Ἡ πόλις, ὡς δεύτερον κέντρον τοῦ Ἑλληνισμοῦ, ἔσωσε τὴν ἀρχαίαν τάξιν τοῦ Ὑμνολογίου, ὅπερ ἀποδίδεται ἐν μέρει εἰς τὸν Ἅγιον Συμεὼν, καὶ συμπληρῶται ὑπὸ τῶν ὕστερων μελουργῶν.
Ἐν ταῖς ἐκδόσεσιν τοῦ Μηνολογίου καὶ τῶν Συναξαρίων, μαρτυρεῖται ὅτι ἡ πόλις ἐτελοῦ τὴν πανήγυριν ἐπὶ ἑπτὰ ἡμέρας, ἐντός καὶ ἐκτὸς τοῦ Ναοῦ τοῦ Ἁγίου, μετὰ λαϊκῆς συμμετοχῆς καὶ ἀρχιερατικῆς προεξάρξεως. Οὕτως ἐνσαρκώθη ἡ ἰδέα ὅτι ὁ Ἅγιος Δημήτριος εἶναι ὁ ζῶν φύλαξ τῆς Θεσσαλονίκης, ὃς ἐνεργεῖ καὶ θαυματουργεῖ ἀεὶ.
Ὅπως ἔγραφε ὁ Ἅγιος Νικόλαος Καβάσιλας:
«Οἱ Ἅγιοι τῆς πόλεως ἡμῶν ὡς μία ψυχὴ ζῶσιν ἐν Χριστῷ, καὶ τὴν Θεσσαλονίκην ἅπασαν ἁγιασμῷ περιφρουροῦσι» (Λόγος εἰς τὸν Δημήτριον, 150, 1125).
4. Ἡ Νεωτέρα Ἐποχή – Ἡ Ἀναζωπύρωσις τῆς Παραδόσεως
Κατὰ τοὺς νεωτέρους χρόνους, ὑπὸ φωτισμένων ποιμένων τῆς Μητροπόλεως, ἡ ἐορτὴ ἀνέκτησε τὴν παλαιὰν λαμπρότητά της. Ἐπὶ τῶν ἡμερῶν τοῦ Μητροπολίτου Θεσσαλονίκης κ. Φιλοθέου, ἡ παράδοσις αὕτη ὄχι μόνον διεσώθη, ἀλλὰ καὶ ἐπαυξήθη. Ὁ Σεβασμιώτατος, ἄνθρωπος βαθείας λειτουργικῆς παιδείας καὶ γνησίας θεολογικῆς συνειδήσεως, ἐπανέφερε το περισσότερον τὴν ἀρχαίαν τάξιν τῆς Ἑβδομάδος τοῦ Ἁγίου Δημητρίου, ὡς πνευματικὸν προοίμιον τοῦ ἐορτασμοῦ.
Ἐντός τοῦ Ναοῦ Ἁγίου Δημητρίου τελοῦνται σήμερον ἱεραὶ ἀγρυπνίαι, παρακλήσεις, ὑποδοχὴ ἱερῶν λειψάνων, καὶ συλλείτουργα μετά τῶν ἱεραρχῶν τῆς Μακεδονίας. Ἡ συμμετοχὴ τοῦ λαοῦ καὶ ἡ λειτουργικὴ ἐνότητα μαρτυροῦν ὅτι ἡ Θεσσαλονίκη παραμένει ζῶσα ἐκκλησία τῶν Πατέρων, ὅπου ἡ βυζαντινὴ παράδοσις δὲν εἶναι ἀπλῶς ἱστορικὸ μνημεῖον, ἀλλὰ ἐνεργὸν μυστήριον ζωῆς.
5. Ἐπίλογος – Ἡ Σημερινὴ Μαρτυρία
Σήμερον, ὁ εορτασμὸς τοῦ Ἁγίου Δημητρίου καὶ ἡ συνέορτος μετὰ τῆς Θεοτόκου ἀποτελοῦν θεολογικὴν ἐκφρασίν τῆς ἐν Χριστῷ κοινωνίας. Ἡ πίστις τῶν Θεσσαλονικέων, ἡ πνευματικὴ καθαρότης τῆς λατρείας, καὶ ἡ συνέχισις τῆς παραδόσεως ὑπὸ τοῦ Μητροπολίτου κ. Φιλοθέου, διατηροῦν ἀναλλοίωτον τὸ φρόνημα τῶν Ἁγίων.
Ὁ Ἅγιος Δημήτριος καὶ ἡ Παναγία τὴν πόλιν συνέχουν ὡς δύο πτέρυγες· ὁ μὲν ὡς στρατιώτης τοῦ Χριστοῦ, ἡ δὲ ὡς Μήτηρ τοῦ Φωτός. Ἡ Θεσσαλονίκη, ἐν τῷ φωτὶ τῆς πίστεως, παραμένει κιβωτὸς βυζαντινῆς μνήμης καὶ προφητικῆς ἐλπίδος, μαρτυροῦσα ὅτι ἡ Ἁγία Παράδοσις ζῇ καὶ ἐνεργεῖ ἐντός τῆς Ἐκκλησίας.
«Χαῖρε, Δημήτριε, ὁ Μυροβλύτης τοῦ Χριστοῦ στρατιώτης· χαῖρε, Θεοτόκε, ἡ σκέπη τῶν Θεσσαλονικέων· ἐν ὑμῖν ἡ πόλις ἡμῶν ἔχει τὴν ἀσάλευτον πίστιν καὶ ἐλπίδα εἰς σωτηρίαν.
Ἐνδεικτικὲς Βιβλιογραφικαὶ Παραπομπές
Οκτ 24, 2025Εκκλησία Online

Στον διπλασιασμό των νέων αγροτών έως το 2040 στοχεύει η Κομισιόν