3 Ιανουαρίου είναι η επέτειος του θανάτου του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη. Πολλά είχε γράψει γι αυτόν ο Φώτης Κόντογλου όπως επίσης τον είχε ζωγραφίσει αρκετές φορές.Ας δούμε τι είχε γράψει σε άρθρο για την εφημερίδα ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ, μαζί με ένα έργο που ζωγράφισε.Ο Παπαδιαμάντης, ο πνευματικός οδηγός μας.«Ου πας ο λέγων μοι «Κύριε, Κύριε» εισελεύσεται είς την βασιλείαν των ουρανών αλλά ο ποιών το θέλημα του πατρός μου του εν τοις ουρανοίς».Έτσι κι εμείς δεν θα γίνουμε αληθινοί Έλληνες και χριστιανοί με το να παινεύουμε μοναχά με κούφια λόγια τους ανθρώπους που λέμε πως τους έχουμε για πνευματικούς οδηγούς, αλλά σαν πορευόμαστε σύμφωνα με όσα είπανε και πράξανε.
Γιατί ο άνθρωπος έχει κλίση στο να φτιάχνει κάποια είδωλα και να τα προσκυνά, νομίζοντας πως τιμά την αλήθεια ενώ τιμά το ψεύτικο ομοίωμά της. Αυτό το πράγμα γίνεται και με τον Παπαδιαμάντη: Τον δοξάζουμε και τον ανεβάζουμε ίσαμε τον ουρανό, πλην κανένας μας δεν θέλει να ζήσει όπως έζησε ο Παπαδιαμάντης. Δεν θέλω να πω να ζήσει στη φτώχεια και κουρελιασμένος, αλλά να ζήσει με τον τρόπο που ένοιωθε την Ελλάδα εκείνος.
Μας αρέσει η απλότητα, αγαπούμε την ταπείνωση, ενθουσιαζόμαστε με την ειλικρίνεια, τιμούμε την καλοσύνη, θαυμάζουμε την πίστη του, αλλά εμείς ζούμε με έναν τρόπο ολότελα διαφορετικόν. Τα γυρίσαμε όλα σε λόγια. Με τα λόγια ζούμε και με τα λόγια πεθαίνουμε. Δεν καταλάβαμε πως δεν υπάρχει τέχνη, παρά πως υπάρχει ζωή. Αυτό που λέμε τέχνη, είναι ένα ψεύτικο ομοίωμα της ζωής, ένα είδωλο νεκρό, αν δεν το ζωοποιεί η αληθινή ουσία της ζωής και τότε τέχνη και ζωή είναι ένα πράγμα.
Στην εποχή μας ο άνθρωπος συμβίβασε όλα τα ασυμβίβαστα, κι αυτό είναι η αιτία της συγχισμένης ζωής του, που κατάντησε ένας ακατανόητος τραγέλαφος. Ο σημερινός άνθρωπος θυσίασε «το τιμιότατον» και ζει με την ψευτιά. Αλλά τι θα ωφελήσει τον άνθρωπο αν κερδίσει όλον τον κόσμο και ζημιωθεί η ψυχή του; Εμείς θαρρούμε πως κερδίσαμε όλον τον ψεύτικο κόσμο και χάσαμε την ψυχή μας, χάσαμε τον ίδιο τον εαυτό μας.
Όσοι καταγίνουνται με τον Παπαδιαμάντη, καταπιάνονται ν’ αναλύσουνε το έργο του, να κάνουνε ψυχανάλυση και αισθητική, πού ναι οι δυο κατάρες του καιρού μας. Όλα τα ψάχνουμε, όλα τα σκαλίζουμε και μοναχά αυτό «το τιμιότατον» πού ‘χει ο Παπαδιαμάντης, δηλαδή την αληθινή ζωή του, μοναχά αυτό δεν το νοιώθουμε αληθινά και δεν αφήνουμε να μας συνεπάρει. Ζητάμε από τον Παπαδιαμάντη αυτό που ζητάμε και από τον εαυτό μας, τα λόγια. Αλλά ο Παπαδιαμάντης δεν είναι μήτε λογογράφος μήτε λογοτέχνης. Ο Παπαδιαμάντης είναι ένας άνθρωπος αληθινός που έτυχε να γράψει  όπως ο Απόστολος Παύλος που έγραψε μοναχά τις επιστολές του κι αυτό τον έκανε να στηρίζει τους πιστούς, αλλιώς δεν θα έγραφε. Η ουσία της ζωής βρίσκεται μέσα σε αυτά τα απλά γραψίματα, τα ανεπιτήδευτά. Ό,τι έγραψε ο Παπαδιαμάντης είναι το απαύγασμα της ζωής του και είναι αληθινό, επειδή η ζωή του ήτανε αληθινή και απλή.
Σε κανένα άλλο έθνος δεν εβγήκε ένας τέτοιος συγγραφέας που να ευωδιάζει ολόκληρος από την ευωδία του Χριστού, από την πνευματική ευωδία της Ορθοδοξίας. Ο Παπαδιαμάντης είναι και ο «ποιήσας και ο διδάξας» κι εμείς καθόμαστε και λέμε πως είναι λογοτέχνης. Γιατί πιστεύουμε στην ψευτιά που λέγει «η τέχνη για την τέχνην».
Αυτή την καρδιά την συντετριμμένη, αυτό τον ταπεινόν και ήσυχον και τρέμοντα τους λόγους του Θεού, τον κάναμε μέγαν άνδρα, και τον δοξάζουμε με φανταχτερές γιορτές. Εκείνος έζησε «ως στρουθίον μονάζον επί δώματος», εκείνος έλεγε με σιγανή φωνή «ψάλλατε συνετώς» κι εμείς ίσως να βάλουμε τενόρους και μπάσους να τραγουδάνε απάνω στο μνήμα του.
Ας μην ταράζουμε τον «κεκοιμημένον» αλλά ας μπούμε μέσα στον εαυτό μας για να βρούμε τον «καλόν μαργαρίτην» που βρήκε και κείνος. Αυτός είναι ο φτωχός που πλούτισε τη ζωή μας κι έκανε πάλι την Ελλάδα «χρυσοπλοκώτατον πύργον». Και κλειδοκράτορας αυτού του πύργου είναι αυτός ο ταπεινός που έχει όμως μεγάλη εξουσία και μας ανοίγει και μπαίνουμε μέσα και χαιρόμαστε γιατί είμαστε Έλληνες και χριστιανοί. Κι αξιώθηκε αυτή τη χάρη γιατί δεν άφησε τη μάγισσα Κίρκη να τον μεταμορφώσει σε ζώο αλλά έζησε σαν άνθρωπος πλασμένος κατ’ εικόνα και ομοίωση του Θεού. «Εν τιμή ων, ού παρεσυνεβλήθη τοις κτήνεσι τοις ανόητοις, ουδέ ωμοιώθη αυτοίς». Είχε πίστη αληθινή στην Ελλάδα και στην ορθόδοξη θρησκεία της που είναι η δική μας πίστη που είναι ο δικός μας ο πόνος, που απάνω σ’ αυτόν ανθίζει το αμάραντο λουλούδι της χαράς, η λεγόμενη «χαρμολύπη».
Ό,τι λέγαμε τον καιρό που ζούσε και δεν τον λογαριάζαμε, τα ίδια και χειρότερα λέμε στο βάθος της καρδιάς μας και τώρα που είναι πεθαμένος και που τον βάλαμε στο Πάνθεον των μεγάλων ανδρών και ησυχάσαμε…
Εμείς οι Έλληνες είμαστε ζόρικοι άνθρωποι. Ένα αληθινό πράγμα συχνά το καταφρονούμε κι από την άλλη μεριά ανεβάζουμε στα ουράνια κάποιες μεγαλόστομες αισθητικές και τα τέτοια…
Μεγάλο μυστήριο! Όσο περνά ο καιρός ολοένα ξεθωριάζουνε οι μεγάλοι άνδρες και οι λογής – λογής αποθεωμένοι. Πλην ο Παπαδιαμάντης γίνεται ολοένα πιο ζωντανός, πιο αληθινός, πιο αγαπημένος πιο ζωογόνος μέσα στις ψυχές, ντυμένος στολήν αφθαρσίας. Γιατί είναι ένα κλαδί αμάραντο από το πολύκλωνο δέντρο της ορθοδοξίας, που το φύτεψε ο Χριστός για να είναι χλωρό κι ανθισμένο στον αιώνα και που το πότισε ο Απόστολος Παύλος…
Ο Παπαδιαμάντης είναι η Ελλάδα κι η Ορθοδοξία, που η δύναμή της πληθαίνει με τη φτώχεια, με την αγωνία, με τα μαρτύρια.
Fotis Kontoglou Original – Φώτη Κόντογλου Αρχείο