Ερημίτης. Σχέδιο Ράλλη Κοψίδη.
(Επιμέλεια Στέλιος Κούκος)
Όσιος Νικήτας ο Στηθάτος
Δεύτερη εκατοντάδα φυσικών κεφαλαίων περί καθάρσεως του νου
Συνέχεια από εδώ: http://www.pemptousia.gr/?p=409386
35. Γνώρισε τον εαυτό σου. Αυτό είναι η όντως αληθινή ταπείνωση, που διδάσκει την ταπεινοφροσύνη και συντρίβει την καρδιά. Και να εργάζεσαι γι’ αυτό το πράγμα και να το φυλάγεις. Αν όμως δε γνώρισες ακόμη τον εαυτό σου, τότε ούτε τι είναι ταπείνωση γνωρίζεις, ούτε άρχισες την αληθινή πνευματική εργασία και φύλαξη. Γιατί το να γνωρίσεις καλά τον εαυτό σου είναι ο σκοπός της εργασίας των αρετών.
36. Εκείνος που από την καθαρότητά του έφτασε στη γνώση των όντων, αυτός γνώρισε τον εαυτό του σύμφωνα με το ρητό «γνώθι σαυτόν». Εκείνος όμως που δεν έφτασε ακόμη στη γνώση των λόγων της κτίσεως και των θείων και ανθρωπίνων πραγμάτων, γνώρισε βέβαια τα γύρω απ’ αυτόν και τα έξω απ’ αυτόν, δε γνώρισε όμως διόλου τον εαυτό του.
37. Άλλο είμαι εγώ και άλλο τα σχετιζόμενα μ’ εμένα· άλλο επίσης είναι τα σχετιζόμενα μ’ εμένα, κι άλλο τα γύρω από μένα· κι από αυτά, άλλο είναι τα έξω από μένα. Εγώ είμαι εικόνα του Θεού, που φαίνεται σε ψυχή νοερή και αθάνατη και λογική, επειδή έχω το νου πατέρα του λόγου, αδιαίρετο από την ψυχή και ομοούσιο μ’ αυτήν.
Τα σχετιζόμενα μ’ εμένα είναι οι έμφυτες ιδιότητες του ανθρώπου να βασιλεύει και να άρχει στην κτίση, να είναι λογικός και αυτεξούσιος.
Τα γύρω από μένα είναι όσα μπορώ να διαλέξω με την προαίρεση μου: το να είμαι γεωργός, ή έμπορος, ή άνθρωπος των γραμμάτων, ή φιλόσοφος.
Τα έξω από μένα είναι όσα αναφέρονται στις κοινωνικές τιμές και στην κατά κόσμον ευγένεια, όπως είναι ο πλούτος, η δόξα, η τιμή, η ευημερία, τα μεγάλα αξιώματα, ή αντιθέτως η φτώχεια, η αδοξία, η ατιμία, η δυστυχία.
38. Εκείνος που γνώρισε τον εαυτό του, τερμάτισε όλα τα κατά Θεόν έργα του και μπήκε στον άγιο τόπο του Θεού, δηλαδή στη νοερή εργασία του Πνεύματος και στο θεϊκό λιμάνι της απάθειας και της ταπεινώσεως.
Εκείνος όμως που δεν έφτασε να γνωρίσει τον εαυτό του δια μέσου της ταπεινοφροσύνης και της γνώσεως, βαδίζει ακόμη στη ζωή του με μόχθο και ιδρώτα. Αυτό υπαινίσσεται ο Δαβίδ όταν λέει: «Αυτόν τον κόπο αντιμετωπίζω ώστε να μπω στον άγιο τόπο του Θεού».
39. Όταν γνωρίσει κανείς καλά τον εαυτό του -και γι’ αυτό απαιτείται μεγάλη εξωτερική προσοχή και αποχή από τα κοσμικά πράγματα και εξέταση της συνειδήσεως-, τότε ξαφνικά έρχεται υπέρλογα στην ψυχή και κάποια θεία ταπείνωση.
Αυτή προξενεί συντριβή στην καρδιά και δάκρυα θερμής κατανύξεως, ώστε να νομίζει εκείνος που κατέχεται από αυτήν ότι είναι χώμα και στάχτη, σκουλήκι κι όχι άνθρωπος, κι ακόμη ότι δεν είναι άξιος ούτε γι’ αυτή την κτηνώδη ζωή. Και τούτο λόγω της υπερβολικής δωρεάς του Θεού, στην οποία εκείνος που αξιώθηκε να πολυκαιρίσει, γεμίζει από άλλη ανέκφραστη μέθη, την κατάνυξη, και κατεβαίνει στο βυθό της ταπεινοφροσύνης.
Και βγαίνοντας έξω από τον εαυτό του δε λογαριάζει τίποτε από τα εξωτερικά, φαγητά, ποτά και σκεπάσματα του σώματος, εκτός από τα απαραίτητα, γιατί δέχθηκε την καλή αλλοίωση από το δεξί χέρι του Υψίστου.
Από την «Φιλοκαλία των Ιερών Νηπτικών», τόμος δ΄, των εκδόσεων το Περιβόλι της Παναγίας, μετάφραση Αντώνιος Γαλίτης.