Άγιος Ιωάννης Δαμασκηνός.
(Επιμέλεια Στέλιος Κούκος)
Αγίου Ιωάννου Δαμασκηνού
Έκδοσις ακριβής της ορθοδόξου πίστεως
Απόδοση στην νέα ελληνική
Αρχιμανδρίτης Δωρόθεος Πάπαρης (νυν Μητροπολίτης Δράμας)
Συνέχεια από εδώ: http://www.pemptousia.gr/?p=385484
Στην περίπτωση βέβαια των αλόγων ζώων, όταν έχουν επιθυμία κάποιου πράγματος, αμέσως ορμούν να την πραγματοποιήσουν· διότι η επιθυμία των αλόγων ζώων είναι άλογη και κατευθύνεται από τη φυσική επιθυμία. Γι’ αυτό η επιθυμία των αλόγων ζώων δεν ονομάζεται θέληση ούτε βούληση· διότι η θέληση είναι λογική και αυτεξούσια φυσική επιθυμία.
Στους ανθρώπους όμως, οι οποίοι έχουν λογική, η φυσική τους επιθυμία μάλλον κατευθύνεται παρά κατευθύνει· διότι αυτή κινείται ελεύθερα και λογικά, επειδή μέσα στον άνθρωπο οι γνωστικές και ζωτικές δυνάμεις επικοινωνούν μεταξύ τους.
(Ο άνθρωπος), λοιπόν, ελεύθερα επιθυμεί, ελεύθερα θέλει, ελεύθερα ερευνά και εξετάζει, ελεύθερα σκέφτεται, ελεύθερα διακρίνει, ελεύθερα παίρνει θέση απέναντι στα πράγματα,
ελεύθερα εκλέγει, ελεύθερα σπεύδει (για εκπλήρωση των επιθυμιών) και ελεύθερα ενεργεί σ’ αυτά που είναι σύμφωνα με τη φύση του.
Πρέπει επίσης να γνωρίζουμε ότι στο Θεό αποδίδουμε βούληση και όχι προαίρεση· διότι ο Θεός δεν σκέφτεται.
Η σκέψη αποτελεί γνώρισμα της άγνοιας· κανείς όμως δεν σκέφτεται για κάτι που το γνωρίζει.
Εάν, λοιπόν, η σκέψη είναι γνώρισμα της αγνοίας, οπωσδήποτε είναι και η προαίρεση.
Αλλά ο Θεός, ο οποίος τα γνωρίζει όλα απολύτως, δεν σκέφτεται.
Αλλά ούτε στην ψυχή του Κυρίου αποδίδουμε σκέψη ή προαίρεση· διότι δεν είχε άγνοια.
Αν και η (ανθρώπινη) φύση του αγνοούσε τα μέλλοντα να συμβούν, όμως, επειδή ενώθηκε υποστατικά με το Θεό Λόγο, είχε τη γνώση όλων όχι χαριστικά αλλά, όπως λέγεται, εξαιτίας της υποστατικής ενώσεώς της· διότι ο ίδιος ήταν και Θεός και άνθρωπος.
Γι’ αυτό και δεν είχε γνωμικό θέλημα.
Είχε βέβαια απλή φυσική θέληση, την ίδια που συναντάμε σε κάθε ανθρώπινη υπόσταση· αλλά η αγία του ψυχή δεν είχε γνώμη, δηλαδή επιθυμητό, το οποίο (να μπορεί να είναι) αντίθετο στο θείο του θέλημα ή κάτι το διαφορετικό από το θείο του θέλημα.
Διότι η γνώμη χωρίζεται μαζί με τις υποστάσεις (πρόσωπα), εκτός από τα πρόσωπα της αγίας, απλής, ασύνθετης και αδιαίρετης Θεότητος· επειδή οι υποστάσεις της Θεότητος είναι αδιαίρετες και αχώριστες, ούτε και η θέλησή τους χωρίζεται.
Και στη θεότητα βέβαια, επειδή η φύση είναι μία, μία είναι και η φυσική τους θέληση.
Και επειδή οι υποστάσεις είναι αχώριστες, είναι και μία η θέλησή και η κίνηση (ενέργεια) των τριών υποστάσεων.
Στην περίπτωση των ανθρώπων μάλιστα, επειδή μία είναι η φύση, μία είναι και η θέληση· επειδή όμως τα πρόσωπα των ανθρώπων είναι χωριστά και διαφέρουν μεταξύ τους στον τόπο, το χρόνο, τη σχέση τους προς τα πράγματα και άλλα πολλά, εξαιτίας αυτού έχουμε και διαφορετικά θελήματα και γνώμες.
Σχετικά όμως με το πρόσωπο του Κυρίου μας Ιησού Χριστού, επειδή οι φύσεις διαφέρουν, διαφέρουν και οι φυσικές θελήσεις της θείας και της ανθρωπίνης φύσεώς του, δηλαδή οι θελητικές δυνάμεις. Επειδή όμως μία είναι η υπόσταση του προσώπου του και ένας αυτός που θέλει, ένα είναι και αυτό που θέλει, δηλαδή το γνωμικό του θέλημα· διότι η ανθρώπινη θέλησή του ακολουθεί τη θεία του θέληση και θέλει αυτά, τα οποία η θεία του θέληση ήθελε να θέλει αυτή (η ανθρώπινη).
Πρέπει ακόμη να γνωρίζουμε ότι άλλο είναι η θέληση και άλλο η βούληση, άλλο το θελητό, άλλο το θελητικό και άλλο ο θέλων.
Θέληση, δηλαδή, είναι η ίδια η απλή δύναμη να θέλουμε, ενώ βούληση είναι η θέληση για κάτι· θελητό πάλι είναι το αντικείμενο της θελήσεως, δηλαδή αυτό που θέλουμε· για παράδειγμα, η επιθυμία κινείται για φαγητό· η απλή επιθυμία είναι λογική θέληση, ενώ η επιθυμία για φαγητό είναι βούληση· η ίδια η τροφή είναι το θελητό, ενώ θελητικό είναι αυτό που έχει τη δύναμη της θελήσεως, για παράδειγμα ο άνθρωπος.
Θέλων πάλι είναι αυτός που χρησιμοποιεί τη θέληση.
Πρέπει να γνωρίζουμε ότι το θέλημα άλλοτε σημαίνει τη θέληση, δηλαδή τη θελητική δύναμη και ονομάζεται φυσικό θέλημα· άλλοτε πάλι σημαίνει το επιθυμητό και ονομάζεται γνωμικό θέλημα.
Συνεχίζεται
Αγίου Ιωάννου του Δαμασκηνού, «Έκδοσις ακριβής της ορθοδόξου πίστεως», απόδοση στην νέα ελληνική, Αρχιμανδρίτης Δωρόθεος Πάπαρης. Από: http://users.uoa.gr/~nektar/orthodoxy/paterikon/iwannhs_damaskhnos_ekdosis_akribhs.htm